Neumann Johann Balthasar
 
Encyklopedia PWN
Neumann
[nọiman]
Johann Balthasar Wymowa, ur. przed 30 I 1687 (data chrztu), Eger, zm. 19 VIII 1753, Würzburg,
niemiecki architekt i inżynier wojskowy; jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego baroku w Niemczech.
Kalendarium
Urodził się przed 30 I 1687 (data chrztu) w Chebie, w rodzinie sukiennika. Początkowo próbował sił jako odlewnik dział w jednym z frankońskich warsztatów. Od 1719 w służbie biskupa Würzburga, w artylerii, później skierował swoje zainteresowania na architekturę. W 1717–18 przebywał w Wiedniu i Mediolanie; odbył również podróże do Piemontu i Monachium; związany z mecenatem Schönbornów, działał głównie w Dolnej Frankonii. Zmarł 19 VIII 1753 w Würzburgu.
„Architekt architektów”
Rozwinął ekspresyjne tendencje kształtowania dzieła architektonicznego Guarina Guariniego, Dientzenhofferów (zwłaszcza Johanna), Johana Lucasa von Hildebrandta. Stosując obliczenia matematyczne, tworzył śmiałe rozwiązania konstrukcyjne sklepień żaglastych. Pozwalały one na wprowadzenie do budowli sakralnych skomplikowanych rozwiązań przestrzennych, łączących układy podłużne i centralne. Stosowana z wielką swobodą konstrukcja szkieletowa podpór dźwigających sklepienia umożliwiała znakomite oświetlenie wnętrz, wyeksponowanie dekoracji malarskiej pokrywającej wielkie płaszczyzny sklepień. Neumann zasłynął również jako autor monumentalnych klatek schodowych w pałacach. W wystroju wnętrz dominowała dekoracja rokokowa. Jego twórczość należy do szczytowych osiągnięć europejskiego późnego baroku. Z racji bogactwa i złożoności projektów, nazywano go „architektem architektów”.
Dzieła
Pierwszym większym zadaniem była — zlecona przez księcia biskupa Jana Filipa von Schönborna oraz jego brata Fryderyka Karola — rozbudowa rezydencji w Würzburgu, rozpoczęta 1720 i ukończona w stanie surowym około 1744 (prace trwały ponad 60 lat; znacznie zniszczona w II wojnie światowej, restaurowana do 1987). W zespole wyróżnia się zwłaszcza kościół dworski (około 1727–1743, dekoracje m.in. J.L. Hildebrandta) i klatka schodowa wiodąca do Sali Cesarskiej (1735, z malowidłami G. Battisty Tiepola, 1752–53; wśród namalowanych postaci znajduje się Neumann). W 1723 Neumann zmodyfikował projekt (autorstwa M. von Welscha, 1718) kaplicy Schönbornów (1736) w katedrze w Würzburgu. Jego dziełem są również pałace w: Bruchsal (1728–32), z najwspanialszą wśród jego projektów klatką schodową (od 1731), Werneck (1733–44), Brühl (1740–46). Stworzył projekty wielu kościołów, m.in.: parafialny w Wiesentheid (1727), pielgrzymkowy w Gössweinstein (1730–39), Św. Paulinusa w Trewirze (od 1734), Dominikanów w Würzburgu (1741), Św. Piotra w Bruchsal (1742–48).
Arcydziełem jest kościół pielgrzymkowy w Vierzehnheiligen (1743–72). W pracach projektowych Neumann był zmuszony uwzględnić dość niefortunny plan budowli stworzony przez czynnego wcześniej architekta, który zdążył już położyć fundamenty. Zadanie wypełnił genialnie, opracowując niezwykle złożony schemat oparty na systemie owali w planie przyziemia i sklepienia, tworzących w efekcie niezwykłe wnętrze sakralne, wypełnione rokokową dekoracją. Świątynią o większej skali, za to o prostszym planie jest kościół opacki w Neresheim (1747–92); podobnie jak we wcześniejszej budowli jej plan oparł na owalach. Projektował także budowle klasztorne, mieszkalne (dom własny przy Kapuzinergasse 7 w Würzburgu) i obronne. Zajmował się również planowaniem przestrzennym, m.in. zaprojektował Theaterstrasse w Würzburgu.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Vierzehnheiligen, wnętrze kościoła Vierzehnheiligen (Niemcy) fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Würzburg, rezydencja, fragment fasady, Johann Balthasar Neumann fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Würzburg, rezydencja biskupia fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia