nerka

nerka, ren,

parzysty narząd moczotwórczy kręgowców;

jeden z najważniejszych narządów uczestniczących w utrzymywaniu stałości środowiska wewn. (homeostaza) dzięki 2 zasadniczym jej funkcjom: wydalniczej i regulacyjnej; funkcja wydalnicza polega na wytwarzaniu moczu, wraz z którym z organizmu są usuwane końcowe produkty metabolizmu, przede wszystkim białek, aminokwasów i kwasów nukleinowych (m.in. mocznik, amoniak, kreatynina, kwas moczowy) oraz substancji egzogennych — leków czy trucizn; funkcja regulacyjna sprowadza się do wydalania z organizmu nadmiaru wody wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami miner., dzięki czemu jest regulowana objętość i skład płynów ustrojowych; ponadto nerka pełni funkcję gruczołu dokrewnego: jest miejscem wytwarzania hormonów (erytropoetyny, prostaglandyny PGE₂) oraz enzymu reniny; w rozwoju rodowym występują kolejno 3 typy nerek: przednercze, pranercze oraz zanercze, czyli nerka właściwa — czynna u dorosłych gadów, ptaków i ssaków (poprzednie typy nerek występują u nich tylko w rozwoju zarodkowym). Nerki człowieka są położone w jamie brzusznej, po obu stronach kręgosłupa, w okolicy lędźwiowej, mają kształt fasolowaty, dł. 10–12 cm, szer. 5–6 cm, grub. 3–4 cm; w miąższu nerek rozróżnia się część wewn. — rdzeń nerek, i część zewn. — korę nerek; substancja korowa wnika ponadto, w postaci tzw. słupów nerkowych, między piramidy rdzenia; jednostką strukturalną i czynnościową nerek są nefrony, rozpoczynające się ciałkami nerkowymi (Malpighiego); powstający w nefronach mocz spływa ostatecznie do kielichów nerkowych, a następnie do miedniczki nerkowej (przechodzącej w moczowód), położonej w części wklęsłej nerek, tzw. zatoce; tędy wnikają także naczynia oraz nerwy; nerka jest narządem b. silnie ukrwionym, co jest związane z czynnością wytwarzania moczu; nerki człowieka wytwarzają łącznie w ciągu doby ok. 1500 ml moczu; w tym celu muszą przefiltrować ok. 1500 l krwi. Wady nerek dotyczą ich liczby (brak jednej lub obu albo istnienie dodatkowych), wielkości (niedorozwój, przerost), kształtu (podkowiaste, plackowate), położenia (zwykle przemieszczone ku miednicy). Zapalenie nerek powstaje najczęściej jako powikłanie chorób zakaźnych lub w przebiegu przewlekłych procesów zapalnych: kłębuszkowe zapalenie nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek; inne choroby nerek: zespół nerczycowy, kamica, która może prowadzić do wodonercza, a po zakażeniu bakteryjnym do roponercza i zniszczenia miąższu nerki, nerka wędrująca, ropnie korowe i czyrak gromadny nerki, martwica brodawek nerki, stwardnienie tętniczek nerkowych (w przypadku nadciśnienia), ropień przynerkowy; z nowotworów najczęściej występuje rak jasnokomórkowy nerki, rzadziej: mięsaki, chłoniak mięsakowaty, szpiczak; z nowotworów łagodnych: gruczolaki, włókniaki, tłuszczaki.