Nelson Horatio
 
Encyklopedia PWN
Nelson
[nẹlsən]
Horatio Wymowa, baron Nilu (od 1798), książę di Bronte (od 1800) i wicehrabia Nelson (od 1801), ur. 29 IX 1758, Burnham Thorpe (hrab. Norfolk), zm. 21 X 1805, k. Trafalgaru,
admirał brytyjski.
Kalendarium
Urodził się 29 IX 1758 w Burnham Thorpe (hrabstwo Norfolk). Był synem wiejskiego pastora; 1770 zaciągnął się do floty wojennej; 1773 brał udział w wyprawie do Arktyki; 1777 został oficerem i do 1787 służył w rejonie Indii Zachodnich, uczestnicząc do 1783 w walkach z Hiszpanią i Francją; 1779, mianowany kapitanem, po raz pierwszy objął dowództwo okrętu (fregaty). W 1787 wraz z poślubioną niedawno Francis (Fanny) Nisbet wrócił do Anglii, gdzie do 1793 pozostawał bez przydziału.
Walki o panowanie na morzach wokół Europy
W 1793, w przededniu wybuchu wojny z rewolucyjną Francją, otrzymał dowództwo okrętu liniowego Agamemnon i został przydzielony do floty śródziemnomorskiej; 1794 uczestniczył w walkach na Korsyce (ranny w twarz, stracił wzrok w prawym oku); 1796 dowodził zespołem okrętów u wybrzeży włoskich; 14 II 1797 przyczynił się do zwycięstwa nad flotą hiszpańską koło przylądka Saint-Vincent; w kwietniu otrzymał nominację na kontradmirała, a 24 VII 1797 dowodził nieudanym atakiem na statki w porcie Santa Cruz na Teneryfie, podczas którego został ranny i musiano mu amputować prawą rękę. W 1798 został ponownie skierowany na Morze Śródziemne, ale nie zdołał przeszkodzić wyjściu w morze francuskiej floty ekspedycyjnej generała Napoleona Bonapartego; dowodząc eskadrą 14 okrętów liniowych, odnalazł flotę francuską dopiero u wybrzeży Egiptu, u ujścia Nilu; zaatakował ją i w bitwie 1 VIII 1798 koło Abu Kiru prawie zupełnie zniszczył, pozbawiając armię francuską możliwości powrotu. Przyjęty owacyjnie w sojuszniczym Neapolu, związał się tam uczuciowo z lady Emmą Hamilton (1765–1815), żoną brytyjskiego ambasadora Sir Williama Hamiltona (1730–1803). W 1799 wspierał króla Neapolu i Sycylii w walkach o odzyskanie Neapolu i nalegał na krwawe rozprawienie się z profrancuskimi republikanami. Za zwycięstwo pod Abu Kirem i zasługi dla króla Neapolu otrzymał tytuły arystokratyczne: brytyjski i sycylijski.
W 1800 został odwołany do Wielkiej Brytanii, a 1801 mianowany wiceadmirałem. W tej randze uczestniczył — jako drugi w komendzie, podlegając admirałowi Hyde Parkerowi — w wyprawie przeciw Danii; 2 IV 1801 w bitwie koło Kopenhagi dowodził główną częścią floty brytyjskiej, na której czele wpłynął na redę portu; zignorował wydany przez admirała Parkera (dowodzącego rezerwami) rozkaz wycofania się (według legendy, przytknął lunetę do ślepego oka, mówiąc, że nie widzi żadnego sygnału od Parkera) i w ciężkiej walce, w której okręty duńskie wspierała artyleria z lądu, zniszczył dużą część floty przeciwnika. W uznaniu zasług otrzymał wreszcie samodzielne dowództwo floty oraz tytuł wicehrabiego.
Decydujące starcie — Trafalgar
W 1803 objął naczelne dowództwo floty brytyjskiej na Morzu Śródziemnym; jego okrętem flagowym została Victory. Przez 2 lata blokował francuską flotę śródziemnomorską w Tulonie na południu Francji, uniemożliwiając jej połączenie się z flotą atlantycką i hiszpańską; gdy 1805 zdołała się wydostać, ścigał ją na Atlantyku. 20 X 1805 połączona flota francusko-hiszpańska pod dowództwem admirała P. Villeneuve’a (33 okręty liniowe: 18 francuskich i 15 hiszpańskich) wypłynęła z portu w Kadyksie; następnego dnia Nelson, dowodząc 27 okrętami liniowymi, zaatakował ją i zniszczył w walnej bitwie koło przylądka Trafalgar; raniony kulą francuskiego strzelca, zmarł 21 X 1805 na pokładzie Victory w chwili zwycięstwa, które ostatecznie przekreśliło groźbę inwazji Napoleona I na Wyspy Brytyjskie.
Wybitny dowódca, wprowadził nową taktykę ataku floty (kolumnami) w bitwie morskiej; wyróżniał się osobistą odwagą, poświęceniem i umiejętnością mobilizowania podwładnych do walki. Zwycięstwa Nelsona zapewniły Wielkiej Brytanii panowanie na morzu do końca wojen napoleońskich.
Jego małżeństwo z Fanny było bezdzietne. Natomiast ze związku z Lady Hamilton miał córkę Horatię (1801–81); ponieważ związek był nieformalny, Emma i Horatia nie odziedziczyły nic z jego majątku i lady Emma Hamilton zmarła 1815 w nędzy.
M.Z.
zgłoś uwagę
Ilustracje
HMS Victory, brytyjski okręt liniowy (między 1759, a 1765)rys. B. Wróblewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia