Nałkowska Zofia, primo voto Rygier, secundo voto Gorzechowska, ur. 10 XI 1884, Warszawa, zm. 17 XII 1954, tamże,
córka Wacława, pisarka, publicystka.
Nałkowska Zofia
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Wieloletnia działaczka ZZLP, ZLP i Pen Clubu, czł. grupy lit. Przedmieście oraz PAL (od 1933); posłanka do KRN i od 1947 do sejmu, czynna m.in. w Gł. Komisji Badania Zbrodni Hitl. w Polsce. Debiutowała w okresie Młodej Polski; w swych wczesnych utworach (m.in. powieści Książę 1907, Narcyza 1910) rozwijała indywidualistyczno-estetyzującą koncepcję osobowości. W latach międzywojennych wykształciła własną odmianę prozy psychol.-społ., w której dokumentalny obiektywizm obserwacji środowiskowych łączył się z precyzyjną analizą ludzkich charakterów i zintelektualizowaną refleksją moralną i społeczną. Zainteresowaniu psychologią miłości i wewn. przeżyciami kobiety (powieści Niedobra miłość 1928, Niecierpliwi 1939, dramaty Dom kobiet 1930, Dzień jego powrotu 1931) towarzyszył w twórczości N. głęboki wgląd w sprawę stosunku odpowiedzialności moralnej człowieka do obiektywnego sensu jego czynów (powieść Granica 1935, ekranizacje: 1938, 1978) oraz kryt. obraz stosunków społ.-polit. powersalskiej Europy (powieść Choucas 1927) i Polski w okresie międzywojennym, zwłaszcza rozkładu ówczesnej elity władzy (powieści Romans Teresy Hennert 1924, ekranizacja 1978, Węzły życia 1948, wyd. poszerzone 1950–54). Zbiór opowiadań Medaliony (1946) zawiera relację o niszczących osobowość człowieka skutkach hitl. systemu eksterminacji. Ponadto utwory nawiązujące do klas. formy „charakteru” (wybór Charaktery dawne i ostatnie 1948), eseistyka (Widzenie bliskie i dalekie 1957) oraz Dzienniki, prowadzone od 1899, będące wybitnym dokumentem introspekcji psychol. i samowiedzy pisarskiej (t. 1–6 1975–2001, osobno Dzienniki czasu wojny 1970, wyd. 3 poprawione 1974); Pisma wybrane (1954, wyd. 2 rozszerzone 1956). W 1936 i 1953 otrzymała nagrody państw. I stopnia, 1936 Złoty Wawrzyn PAL.
