Nabokow Władimir W.
 
Encyklopedia PWN
Nabokow Władimir W. Wymowa, Vladimir Nabokov, ur. 23 IV 1899, Petersburg, zm. 2 VII 1977, Montreux (Szwajcaria),
pisarz rosyjsko-amerykański.
Kalendarium
Urodził się 23 IV 1899 w Petersburgu. Pochodził z bogatej arystokratycznej rodziny z tradycjami intelektualnymi; 1919 wraz z rodziną wyemigrował do Berlina; 1922 ukończył studia (slawistykę, romanistykę i entomologię) na uniwersytecie w Cambridge.
Proza rosyjskojęzyczna
Lata 20. i 30. spędził w Niemczech i Francji, pisząc w języku rosyjskim powieści i nowele pod pseudonimem W. Sirin: Maszeńka (1926, wydanie polskie 1993), Król, dama, walet (1928, wydanie polskie 1994), Obrona Łużyna (1930, wydanie polskie 2005), Oko (1938, wydanie polskie 1994), Śmiech w ciemności (1932 lub 1933, autorska zmieniona wersja angielska 1938), Rozpacz (1936, wydanie polskie 1993, ekranizacja F.W. Fassbindera 1977), Zaproszenie na egzekucję (1938, wydanie polskie 1990), Czarodziej (powstał 1939, wydany 1986, wydanie polskie 1997) — opowiadanie zapowiadające tematykę Lolity, Dar (1938, wydanie pełne 1952, wydanie polskie 1995) — parodystycznie ukazujące życie młodego artysty w mrocznej atmosferze Berlina po I wojnie światowej.
Na emigracji — twórczość anglojęzyczna
W 1940 Władimir Nabokow wraz z żoną i synem przeniósł się do USA (1945 uzyskał amerykańskie obywatelstwo), odtąd pisał wyłącznie w języku angielskim. Pierwszą powieścią było Prawdziwe życie Sebastiana Knighta (1941, wydanie polskie 1992), parodia biografii pisarza. Światowy rozgłos i reputację skandalisty przyniosła mu powieść Lolita (1955, wydanie polskie 1991, przekład R. Stillera, 1997 — M. Kłobukowskiego; ekranizacje: S. Kubricka 1962, A. Lyne’a 1997), historia obsesyjnej miłości dojrzałego mężczyzny do 12-letniej dziewczynki (nimfetki); łudząco prosta fabuła kryje wyrafinowaną strukturę odniesień literackich — Lolita to trawestacja powieści szpiegowskiej, psychoanalityczne studium przypadku, wyznań grzesznika i wielu baśni; zawiera też sieć odwołań do utworów ok. 70 pisarzy oraz licznych dzieł sztuki, filozofii i kultury popularnej; jest zarazem poematem lirycznym i erotycznym, literackim żartem, panoramiczną powieścią o Ameryce lat 50. i zagadką — czytelnik tropi człowieka, który tropi głównego bohatera. Pnin (1957, wydanie polskie 1987) to powieść satyryczna o rosyjskim emigrancie, profesorze entomologii w amerykańskim college’u. W Bladym ogniu (1962, wydanie polskie 1994) Nabokow podejmuje eksperyment narracyjny, podając w wątpliwość granice między sztuką, oszustwem i rzeczywistością; Ada or Ardor (1969) jest parodią sagi rodzinnej. Później powstały: nowela Przejrzystość rzeczy (1972, wydanie polskie 1982) i powieść Patrz na te arlekiny (1974, wydanie polskie 1993), parodiująca główne wątki twórczości pisarza. Nabokow ogłosił też wspomnienia Tamte brzegi (1954, rozszerzona wersja angielska 1967, wydanie polskie 1986), opowiadania (polskie wybory Opowiadania 1988, Feralna trzynastka 1995), monumentalny przekład Eugeniusza Oniegina A. Puszkina z obszernym komentarzem (1964), pracę o N. Gogolu (1944), wywiady Strong Opinions (1973) i prace literaturoznawcze: Wykłady o literaturze (1980, wydanie polskie 2000), Wykłady o literaturze rosyjskiej (1981, wydanie polskie 2002), Wykłady o Don Kichocie (1983, wydanie polskie 2001) oraz 18 prac entomologicznych. Pisarz zmarł 2 VII 1977 w Montreux (Szwajcaria).
Tematyka utworów i środki wyrazu
Głównym tematem prozy Nabokowa jest akt twórczy, wyobraźnia i sztuka jako taka, niepewna granica między złudzeniem a prawdą, geniuszem a szaleństwem. Jego utwory odznaczają się bogactwem stylu i języka, precyzją opisu, przewrotnym użyciem ironii, satyry, groteski, paradoksu i erudycyjnych aluzji. Kluczową rolę odgrywa w nich parodia, rozumiana jako gra z tradycją literacką i czytelnikiem. Powracają motywy obsesji, sobowtórów, labiryntów, lustrzanych odbić i motyli. Jako twórca metafikcji Nabokow jest porównywany z J. Joyce’em, J.L. Borgesem, a także Th. Pynchonem i in. postmodernistami. Od 1978 ukazuje się w USA periodyk poświęcony Nabokowowi „The Vladimir Nabokov Research Newsletter” (od 1984 „The Nabokovian”).
Władimir Nabokow był też uznanym lepidopterologiem, z pasją łowił motyle, odkrył kilka nowych gatunków.
Bibliografia
Sobranije soczinienij w 15 tomach, Ann Arbor 1987.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia