Mazury
 
Encyklopedia PWN
Mazury,
region geograficzno-historyczny, obejmujący głównie Pojezierze Mazurskie, obecnie częściowo tereny województwa warmińsko-mazurskiego.
We wczesnym średniowieczu zamieszkane przez Prusów, od XIII w. do 1525 należały do państwa krzyżackiego (od 1466 lenno Korony), 1525–1701 część Prus Książęcych (od 1657 niezależnych od Polski), następnie część Prus Wschodnich. W XIV–XVII w. zasiedlane przez chłopów i drobną szlachtę mazowiecką — zwarte osadnictwo polskie sięgnęło na północ w pobliże Morąga, poza granicę Warmii, w okolice Kętrzyna, Węgorzewa i Gołdapi (kolonizacja mazurska); administracja pruska określała te tereny jako tzw. polskie starostwa (die polnischen Ämter); nazwa regionu Mazury pojawiła się w 1. połowie XIX w. Mazurzy zachowali polski język i obyczaje, byli wyznania ewangelicko-augsburskiego; wobec rosnącego w XIX w. nacisku germanizacyjnego usiłowali bronić swej odrębności — na ogół jako wspólnoty regionalnej, z czasem także jako części narodu polskiego; od 1842 zaczęły pojawiać się polskie czasopisma („Przyjaciel Ludu Łecki”, „Mazur”); u schyłku XIX w. działacze polscy na Mazurach skupili się wokół „Gazety Ludowej”Mazurskiej Partii Ludowej; 1910 założyli Mazurski Bank Ludowy. Po I wojnie światowej Mazurski Komitet PlebiscytowyMazurski Związek Ludowy kierowały akcją przyłączenia Mazur do Polski; w wyniku plebiscytu z 11 VII 1920, odbytego w czasie ofensywy Armii Czerwonej na Polskę i w warunkach terroru ze strony władz niemieckich, Mazury znalazły się w granicach Niemiec (z wyjątkiem Działdowa i okolicznych wsi włączonych do Polski decyzją traktatu wersalskiego 1919). W okresie międzywojennym na Mazurach działało kilka organizacji polskich (m.in. 1923–28 Zjednoczenie Mazurskie z siedzibą w Szczytnie); działacze polscy na Mazurach należeli do Związku Polaków w Prusach Wschodnich i wraz z nim weszli 1922 do Związku Polaków w Niemczech. Prześladowania działaczy i organizacji polskich wzmogły się 1928–32 oraz po dojściu A. Hitlera do władzy (1933); w latach II wojny światowej wielu działaczy mazurskich zamordowano lub osadzono w hitlerowskich obozach koncentracyjnych i więzieniach. Mazury zostały zdobyte przez wojska sowieckie I–II 1945, a następnie wcielone do Polski. Władze komunistyczne traktowały polską ludność Mazur prawie na równi z Niemcami, co powodowało odchodzenie od polskości i emigrację do Niemiec; Mazury zostały w dużej części zasiedlone przez tzw. repatriantów z przedwojennych ziem wschodnich Polski, głównie z Wileńszczyzny.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia