Maupassant 
, ur. 5 VIII 1850, Miromesnil, zm. 6 VII 1893, Paryż,
pisarz francuski, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli naturalizmu.
[mopasạ̃]
Guy de , ur. 5 VIII 1850, Miromesnil, zm. 6 VII 1893, Paryż,
Maupassant Guy
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 5 VIII 1850 w Miromesnil. Dzieciństwo i młodość spędził w Normandii. Zmobilizowany w chwili wybuchu wojny 1870, musiał przerwać studia prawnicze; 1872–82 pracował jako urzędnik w Paryżu (początkowo w ministerstwie marynarki, następnie oświaty). Osiągnąwszy sukces literacki pierwszymi nowelami, porzucił pracę w ministerstwie i utrzymywał się wyłącznie z pisania; wiele podróżował. Od 1885 cierpiał na postępującą chorobę psychiczną (prawdopodobnie schizofrenię), 1892 po próbie samobójczej został umieszczony w zakładzie psychiatrycznym w Paryżu, gdzie zmarł 6 VII 1893.
Mistrz noweli
Pierwszym próbom pisarskim patronował G. Flaubert, przyjaciel rodziny, który wprowadził go w środowisko literackie Paryża, miał także wpływ na jego twórczość, gdyż od niego Maupassant przejął kult pięknego języka i starannej kompozycji utworów oraz niektóre poglądy na sztukę pisarską. Nowelą Baryłeczka (1. wydanie polskie pt. Gałka łojowa 1884), opublikowaną w zbiorze pisarzy naturalistów Wieczory medańskie (1880, wydanie polskie 1962), odniósł ogromny sukces. W 1880–90 napisał ok. 300 nowel, z których wiele najpierw ogłosił w prasie, a następnie zebrał w kilkunastu tomach (większość ukazała się w przekładzie polskim, niektóre były tłumaczone kilkakrotnie i stale wznawiane). Jego mistrzostwo w tym gatunku przejawiało się w lakonicznym opisie, wnikliwej analizie, zaskakującej poincie, doskonałej kompozycji, oszczędności środków wyrazu i kunszcie detalu.
Dorobek pisarski Maupassanta obejmuje ponadto 6 powieści, m.in.: Historia jednego życia (1883, wydanie polskie 1908), Bel-Ami (1885, 1. wydanie polskie pt. Dziennikarz 1887), Mont Oriol (1887, wydanie polskie 1912), Piotr i Jan (1888, wydanie polskie 1913), 2 sztuki teatralne, a także wiele artykułów prasowych oraz relacje z podróży na Korsykę, do Algierii, Włoch i Anglii: Au soleil (1884), Sur l’eau (1888), La vie errante (1890).
Odejście od doktryny naturalistycznej
Maupassant uważał, że wizja pisarza jest prawdziwsza niż rzeczywistość, stworzył więc własną estetykę realizmu, zrywając z naturalizmem (przedmowa do powieści Piotr i Jan). Zgodnie z nią zamiast dokumentujących opisów i fotograficznego odzwierciedlania wydarzeń przedstawiał fakty, za pomocą krótkich not nakreślał tło, sylwetkę postaci i jej reakcje, pozwalając czytelnikowi domyślać się, jakie uczucia i wrażenia nią powodowały, konsekwentnie unikał wartościujących komentarzy odautorskich.
Świat normandzkiej wsi i paryskiego mieszczaństwa
Maupassant był bystrym obserwatorem, przedstawiał rzeczywistość, nie komentując jej, pisał o zwykłych ludziach i sprawach codziennych. Wiele nowel poświęcił normandzkiej wsi, gdzie się wychowywał, ukazując specyficzną mentalność i obyczajowość jej mieszkańców (np. Beczułka, Sznurek, Saboty), także środowisku paryskiego mieszczaństwa, głównie drobnych urzędników (Naszyjnik, Parasol). Niejednokrotnie powracał do tematu prostytucji, doskonale odmalowując typ dziewczyny lekkich obyczajów i atmosferę domów publicznych (np. tom Dom pani Tellier, Odyseja dziewczyny ulicznej). W jego twórczości społeczeństwo francuskie jawi się jako zbiorowość rządzona przez egoizm, chciwość i okrucieństwo. W wielu utworach powracają echem wspomnienia pisarza z wojny francusko–pruskiej 1870–71 (Panna Fifi). Maupassant nie cofał się przed kwestiami drażliwymi, związanymi z funkcjonowaniem biologicznej natury człowieka, odwoływał się do satyry i krytyki społecznej, posługiwał się ironią, a także swoistym, często rubasznym humorem.
Ostatnie utwory — opowieści grozy
Pod koniec życia Maupassanta interesowały wydarzenia nadnaturalne, halucynacje, psychologia zachowań. Jego utwory z tego okresu ujawniają obsesję strachu przed nieznanym zagrożeniem, obsesję śmierci i życia pozagrobowego (nowele Strach, Na wodzie, opowiadania fantastyczne, np. Horla, wydane w zbiorze Le Horla 1887, wydanie polskie 1909), będąc świadectwem rozwijającej się choroby.
Najobszerniejsze polskie wybory utworów Maupassanta: Wybór pism (t. 1–20 1890–1919), Nowele wybrane (1955).
