Marshall Alfred

Marshall

[ma:^rszl]

Alfred , ur. 26 VII 1842, Londyn, zm. 12 VII 1924, Cambridge,

brytyjski ekonomista, z wykształcenia matematyk.

Urodził się 26 VII 1842 w Londynie. W latach 1885–1908 był profesorem uniwersytetu w Cambridge; główny przedstawiciel anglo-amerykańskiej szkoły w ekonomii, twórca i mistrz szkoły z Cambridge (neoklasyczna szkoła w ekonomii); autor pierwszej całościowej syntezy neoklasycznej ekonomii.

Teoria cen, popytu, podaży

Istotę ekonomicznej doktryny Marshalla stanowi teoria cen, popytu, podaży oraz teorie równowagi rynku, konsumenta i przedsiębiorstwa. Do najważniejszych osiągnięć Marshalla należą: graficzna ilustracja wyznaczania ceny równoważącej rynek, czyli oczyszczającej rynek z nadwyżek lub niedoborów (tzw. krzyż Marshalla); teoria krańcowej ceny popytu; teoria nadwyżki (renty) konsumenta; teoria równowagi konsumenta; teoria elastyczności popytu; analiza efektu substytucyjnego i efektu dochodowego zmiany ceny; koncepcja równowagi przedsiębiorstwa, działającego w warunkach konkurencji doskonałej; analiza kształtowania się ceny podaży; zdefiniowanie realnych kosztów działalności gospodarczej; teoria podziału dochodu narodowego wg produkcyjności czynników wytwórczych; dochodowa wersja ilościowej teorii pieniądza.

Marshall wprowadził określenia ceny popytu oraz krańcowej ceny popytu. Cena popytu to cena, którą konsument jest skłonny zapłacić za dane dobro, a krańcowa cena popytu to cena, którą konsument skłonny jest zapłacić za ostatnią jednostkę danego dobra, czyli użyteczność krańcowa danego dobra wyrażona w pieniądzu. Marshall badał miary reakcji popytu na zmiany cen i dochodów. Wykazał, że obniżenie ceny dobra A prowadzi do wzrostu jego ilości tylko w pewnych warunkach, gdyż spadek ceny dobra A wywołuje 2 efekty: substytucyjny i dochodowy. Dobro, którego konsumpcja wzrasta wraz ze wzrostem dochodu, jest dobrem normalnym. Obniżka jego ceny spowoduje wzrost jego pożądanej ilości, zarówno w warunkach substytucyjnego, jak i dochodowego efektu zmiany ceny. Krzywa popytu przybiera w tym przypadku swój normalny, ujemnie nachylony kształt. Marshall zauważył, że istnieją także dobra niższego rzędu, których konsumpcja obniża się przy wzroście dochodu. Spadek ceny takiego dobra pociąga za sobą wzrost jego konsumpcji w wyniku efektu substytucyjnego oraz spadek tejże konsumpcji pod wpływem działania efektu dochodowego.

Pojęcie renty

Nowością zilustrowaną przez Marshalla było także pojęcie renty (nadwyżki) konsumenta. Jest to kategoria subiektywna, oznaczająca wystąpienie nadwyżki użyteczności danego dobra w stosunku do kosztów jego zakupu. Nadwyżki konsumenta osiągnięte przy kupnie różnych towarów nie są jednakowe. Zależą od subiektywnych czynników, związanych z pragnieniem posiadania danego dobra, oraz od jego ceny rynkowej. Stanowią one różnicę pomiędzy najwyższą ceną, którą kupujący gotów byłby zapłacić za daną rzecz, a ceną, którą w rzeczywistości płaci.

Marshall wniósł również duży wkład w stworzenie podstaw teorii produkcji i ekonomiki przedsiębiorstwa. Oprócz pracy, kapitału i ziemi wprowadził 4. czynnik produkcji, zw. organizacją.

Teoria kosztów

Kluczową dla zrozumienia teorii produkcji jest u Marshalla teoria kosztów. Wprowadza kategorię kosztów stałych, niezależnych od wielkości produkcji, oraz kosztów zmiennych, które zmieniają się wraz z wielkością produkcji. Podstawowe znaczenie ma tutaj kwestia czasu, w którym jest rozpatrywane dane zjawisko. W bieżącej sytuacji rynkowej podaż jest doskonale nieelastyczna (sztywna), co oznacza, że w danej chwili nie można jej zmienić, a o bieżącej cenie rynkowej decyduje popyt. W krótkim okresie tworzy się normalna cena krótkookresowa, na którą wpływają w równym stopniu zarówno popyt, jak i koszty produkcji. Normalna cena długookresowa kształtuje się pod wpływem kosztów produkcji. W długim okresie występuje zmienność wszystkich rodzajów kosztów. W okresie sekularnym (bardzo długim) o cenach decyduje podaż. Jednak popyt pełni funkcje korygujące, zmuszając przedsiębiorców do zachowań zgodnych z jego wymaganiami. Mogą oni kontynuować produkcję lub też ograniczać jej rozmiary w zależności od rozmiarów zapotrzebowania zgłaszanego na rynku.

Marshall wprowadził też pojęcie ceny podaży. Jest to cena sprzedawcy, wyznaczana przez pieniężny koszt produkcji, będący odzwierciedleniem kosztu realnego (rzeczywistego kosztu produkcji). Koszt realny jest mierzony wysiłkiem związanym bezpośrednio lub pośrednio z różnymi rodzajami pracy oraz oczekiwaniem na odłożone w czasie zyski z zaoszczędzonego kapitału; wychodząc od tych pojęć, Marshall stworzył teorię podziału dochodu i wynagrodzenia czynników wytwórczych. Stwierdził, że popyt na czynniki wytwórcze jest popytem pochodnym, zależnym od krańcowej produktywności czynnika. Przedsiębiorca dobiera takie proporcje w zużyciu czynników produkcji, aby relacje produktów krańcowych do cen tych czynników były sobie równe.

Znaczenie w ekonomii

Istotnym wkładem Marshalla do ekonomii jest zmodyfikowanie prawa rynków J.B. Saya — rozszerzył je o zasady funkcjonowania rynku kapitału, na którym stopa procentowa jest ceną oszczędności i jednocześnie mechanizmem korygującym wielkość oszczędności i inwestycji.

Marshall analizował także zjawiska depresji i bezrobocia. Jego zdaniem ich źródło tkwi w kryzysie zaufania świata biznesu w okresach słabnącej koniunktury i nadmiernym jego optymizmie w okresie prosperity, co pociąga za sobą nieuzasadnioną ekspansję kredytową. Marshall, mimo iż był zwolennikiem wolnego rynku, dopuszczał w związku z tym ingerencję państwa w zakresie kontroli rynku kredytowego i ubezpieczeń przedsiębiorstw przed ryzykiem. Zmarł 12 VII 1924 w Cambridge.

Główne prace: Zasady ekonomiki (1891, wydanie polskie 1928), Economic of Industry (1892), Industry and Trade (1919), Money, Credit and Commerce (1922).