Mannerheim Carl Gustaf Emil
 
Encyklopedia PWN
Mannerheim Carl Gustaf Emil Wymowa, baron, ur. 4 VI 1867, Louhisaari k. Turku, zm. 27 I 1951, Lozanna,
fiński wojskowy i polityk, marszałek i prezydent Finlandii.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 4 VI 1867 w Louhisaari koło Turku. Pochodził z rodziny szwedzkiej, osiadłej w Finlandii.
Nauka, służba wojskowa
W 1889 ukończył Mikołajewską Szkołę Kawalerii w Petersburgu i od 1890 służył w rosyjskiej elitarnej kawalerii gwardii; 1904–05 brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej; 1906–08 podróżował po Turkiestanie i północnych Chinach, zbierając dane statystyczne i wojskowe; od 1908, jako dowódca pułku, potem brygady (od 1911 generał), stacjonował w Królestwie Polskim; nawiązał kontakty towarzyskie z polskim ziemiaństwem, m.in. przyjaźń z M. Lubomirską. Podczas I wojny światowej dowodził (1914–17) kolejno: brygadą, dywizją i korpusem na froncie wschodnim; popierał zamach na generała Ł. Korniłowa (VIII 1917, nieudany); opuścił armię rosyjską i XII 1917 wrócił do Finlandii.
Regent Finlandii, przewodniczący rady obrony
18 I 1918 został mianowany naczelnym dowódcą oddziałów samoobrony, przekształconych wkrótce w armię fińską; dowodził nią (tj. siłami białych) w wojnie domowej w Finlandii I–V 1918, odnosząc zwycięstwo nad siłami rewolucyjnymi (czerwoni); po zakończeniu wojny, będąc przeciwny uzależnianiu armii fińskiej od Niemiec, złożył dymisję; XI–XII 1918 przebywał w Wielkiej Brytanii i Francji z misją uznania przez te kraje niepodległości Finlandii. W XII 1918–VII 1919 regent Finlandii — czynił starania na rzecz podjęcia ofensywy przeciw sowieckiej Rosji, do czego jednak nie doszło; VII 1919 przegrał wybory prezydenckie (z K.J. Ståhlbergiem). Przez ponad 10 lat nie pełnił funkcji politycznych ani wojskowych; prowadził działalność humanitarną; kojarzony z prawicą, na początku lat 30. sympatyzował z antykomunistycznym ruchem Lapua, ale nie przystąpił do niego. W 1931–39 przewodniczący rady obrony, od 1933 marszałek polny; był zwolennikiem wzmocnienia obronności kraju (Mannerheima linia) i współpracy z krajami skandynawskimi, zwłaszcza ze Szwecją; 1939 zintensyfikował przygotowania obronne, a wobec sowieckich żądań terytorialnych doradzał pewne ustępstwa.
Naczelny dowódca, prezydent
30 XI 1939–31 XII 1944 naczelny dowódca wojsk fińskich; dowodził nimi w wojnie sowiecko-fińskiej 1939–40, kierując obroną państwa przed znacznie silniejszym agresorem, oraz w wojnie sowiecko-fińskiej 1941–44; między wojnami opowiadał się za zbliżeniem z Niemcami; od 1942 marszałek Finlandii; w czasie wojny 1941–44 współdziałał z Niemcami, ale mimo ich nacisków nie podjął ataku na Leningrad ani na kolej murmańską. 4 VIII 1944–III 1946 prezydent państwa; przyczynił się do zawarcia rozejmu z ZSRR (19 IX 1944), po czym do końca 1944 sprawował naczelne dowództwo w walkach przeciw Niemcom w Laponii. Zmarł 27 I 1951 w Lozannie. Autor Wspomnień (t. 1–2 1951–52, wybór polski 1996, opracował M. Kopczyński).
Bohater narodowy Finlandii; podczas II wojny światowej zdobył niekwestionowany autorytet; wpływał na kształtowanie postaw Finów (orientacja prozachodnia, harmonijne stosunki z mniejszością szwedzką, do której należał, bliskie kontakty ze Szwecją). Po śmierci stał się symbolem niepodległości. Obszerną biografię Mannerheima napisał S. Jägerskiöld (cykl 8 ksiąg, 1964–82).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia