Manhattan projekt, ang. Manhattan Project,
amer. rządowy, tajny program badawczy, realizowany 1942–46, którego celem było uzyskanie energii atomowej i wykorzystanie jej do produkcji nowego typu broni;
Manhattan projekt
Encyklopedia PWN
gł. impulsem do podjęcia prac były obawy przed niem. projektami atomowymi; już X 1939 amer. fizycy, za pośrednictwem A. Einsteina, zainteresowali prezydenta F.D. Roosevelta możliwością militarnego wykorzystania energii atomowej, uzyskali jego aprobatę dla badań oraz fundusze na ten cel. P.M. zainicjowano po przystąpieniu USA do II wojny światowej XII 1941; masowo przyłączyli się do niego wybitni fizycy; początkowo pod cywilnym kierownictwem (V. Bush i J.B. Conant), IX 1942 przeszedł pod zarząd wojsk. Korpusu Inżynieryjnego Armii jako Manhattan Engineer District, kierowany przez gen. L.R. Grovesa; badania nauk. prowadzono w 2 ośrodkach: na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, pod kierunkiem H. Ureya, i na University of Chicago, pod kierunkiem A.H. Comptona i E. Fermiego. W XII 1942 w Chicago przeprowadzono pierwszą kontrolowaną reakcję łańcuchową; 1943 p.M. wszedł w fazę realizacji, zbudowano zakłady produkujące materiały rozszczepialne: uran (w Oak Ridge, stan Tennessee) i pluton (w Hanford, stan Waszyngton), powstało też laboratorium w Los Alamos, gdzie pod kierunkiem J.R. Oppenheimera (z udziałem m.in. N. Bohra) prowadzono prace nad konstrukcją bomby atomowej i jesienią 1944 zbudowano model bomby plutonowej, a 16 VII 1945 przeprowadzono jej próbny wybuch w Alamogordo (stan Nowy Meksyk). 6 VIII 1945 zrzucono bombę uranową na Hirosimę, a 9 VIII 1945 — bombę plutonową na Nagasaki. P.M. kosztował ok. 2 mld dol. USA, pracowało przy nim ok. 130 tys. osób; w końcu 1946 kontynuację prac powierzono Komisji Energii Atomowej.
