Mallarmé Stéphane 
, ur. 18 III 1842, Paryż, zm. 9 IX 1898, Valvins,
poeta francuski, duchowy przywódca i teoretyk symbolizmu.
, ur. 18 III 1842, Paryż, zm. 9 IX 1898, Valvins,
Mallarmé Stéphane
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 18 III 1842 w Paryżu. Pracował jako nauczyciel języka angielskiego w liceach, początkowo na prowincji, od 1871 w Paryżu.
Poematy
Swoje wiersze publikował głównie w pismach literackich i w almanachu Le Parnasse contemporain (t. 1 1866). Mallarmé marzył o napisaniu księgi całościowo ujmującej jego doświadczenia poetyckie; prawdopodobnie próbą realizacji tego zamysłu był nieukończony poemat dramatyczny Hérodiade (Le Parnasse contemporain, t. 2 1871), nad którym poeta pracował do końca życia, oraz poemat Popołudnie fauna (1876), który zainspirował słynne preludium C. Debussy’ego pod tym samym tytułem. Postać Herodiady, symbolizującej nieosiągalne piękno, niejako uzupełnia postać Fauna — symbol zmysłowości, ktory można też interpretować jako symbol poety, opiewającego uroki ziemskie i skazanego na milczenie, gdy pragnie wyjść poza krąg zmysłowej rzeczywistości. Z tymi dwoma utworami współcześni krytycy wiążą trzeci poemat Rzut kości (1897), który jest realizacją utworu-partytury, odznaczającego się wielogłosowością, zharmonizowaną podobnie jak symfonia. Mallarmé wprowadza ponadto innowacje typograficzne, np. drukowanie poszczególnych fragmentów poematu odmiennymi czcionkami czy graficzne eksponowanie niektórch grup wyrazowych. Na jego twórczość składają się także szkice estetyczno-filozoficzne o poezji, portrety poetów i malarzy, rozważania o R. Wagnerze i poematy prozą (zebrane w tomie Divagations 1897) oraz dopiero 1887 ukazał się pierwszy zbiór poezji (Poésies), 1893 — tom obejmujący nowe wiersze i prozę (Vers et prose). Stéphane Mallarmé stał się znany dzięki artykułowi P. Verlaine’a (z tomu Les poètes maudits 1884), zawierającemu omówienie jego poezji i przykłady wierszy, oraz powieści J.-K. Huysmansa Na wspak, której bohater entuzjastycznie oceniał Hérodiade. Od 1881 wokół Mallarmégo zbierali się młodzi poeci (słynne spotkania wtorkowe; wśród uczestników Polak A. Lange). Zainspirował wielu twórców, np. P. Valéry’ego. Zmarł 9 IX 1898 w Valvins.
Poezja świadomie hermetyczna
Największy wpływ na Mallarmégo wywarli Ch. Baudelaire i E.A. Poe (którego utwory przekładał — poemat Kruk 1875). Zdaniem Mallarmégo poezja jest tworzeniem idealnego piękna, staje się w ten sposób nowym i najwyższym rodzajem poznania. Poeta porzucił ekspresję bezpośrednią (nie pokazywać, nie wyjaśniać, lecz sugerować), prowadził poszukiwania i eksperymenty w zakresie języka poetyckiego (aluzyjność, posługiwanie się wyrafinowaną metaforyką i symboliką, mającą wyrazić nieuchwytne odcienie znaczeniowe, specyficzne zakłócenia składni, obrazy poetyckie o wielkiej sile kondensacji), które czynią jego poezję hermetyczną, niezwykle trudną w odbiorze. Twórczość Mallarmégo jest uznawana za najwyższe artystyczne osiągnięcie francuskiego symbolizmu. W Polsce jego utwory ukazały się — w przekładzie m.in.: Z. Przesmyckiego, B. Ostrowskiej, Langego, R. Matuszewskiego, M. Jastruna, A. Ważyka — w wielu antologiach (Symboliści francuscy 1964) oraz w Wyborze poezji (1980).
