magia

magia

[łac. < gr.],

praktykowany głównie w społecznościach tradycyjnych (archaicznych, plemiennych) zespół działań rytualnych, symbolicznych, których celem jest osiągnięcie w naturalnym lub społecznym otoczeniu człowieka pożądanych skutków, postrzeganych jako niemożliwe do realizacji przez samo tylko działanie praktyczne.

Magia może dotyczyć wszystkich dziedzin życia (magia myśliwska, rolnicza, miłosna, wojenna, ochronna, magia dobrego początku, magia biała, czarna itp.). Podłożem myślowym działań magicznych jest światopogląd unifikujący rozróżniane w kulturze nowożytnej porządki symboliczny i empiryczny, w którym są skorelowane poszczególne składniki wizji świata danej kultury; może temu towarzyszyć wiara w istnienie nadnaturalnych mocy, posiadanych i wykorzystywanych przez ludzi, oraz przekonanie o tajemnych powiązaniach między rzeczami oraz wydarzeniami, np. układem gwiazd a losem ludzkim, których rozszyfrowanie i wykorzystanie gwarantuje skuteczność magiczną. Praktyki magiczne obejmują: zrytualizowane działania (manipulacje), obiekty materialne (rekwizyty, podobizny, leki), formuły tekstowe (zamawiania, zaklęcia), reguły określające stan uczestniczących w działaniu ludzi i rzeczy (nakazy czystości rytualnej, czas i miejsce wykonania, zakazy magiczne itd.). Magia jest formą działania i myślenia, zajmującą ważne miejsce w kulturze duchowej wszystkich społeczeństw przedpiśmiennych; stanowi element myślenia wielu społeczeństw współczesnych, choćby afrykańskich, i jej obecność możemy śledzić w życiu społeczeństw nowoczesnych i to nie tylko w sytuacjach zagrożenia i ryzyka, ale jako rodzaj światopoglądu. Różnorodność form magii sprawia, że badacze — poczynając od XIX-wiecznych etnologów ewolucjonistów — różnie określali jej istotę. Najczęstszym kryterium jest, różniący magię od religii, praktycyzm oraz przekonanie o automatycznej skuteczności działania magicznego, odwołującego się do bezosobowych mocy (w odróżnieniu od religijnej postawy błagalnej, adresowanej do sił osobowych). J.G. Frazer określił jako regułę „sympatii” wiarę, że na dany obiekt można oddziałać magicznie przez użycie rzeczy do niego podobnej lub wcześniej pozostającej z nim w styczności. É. Durkheim zwrócił uwagę na indywidualny charakter działania magicznego. B. Malinowski akcentował rolę magii jako środka psychotechnicznego, służącego likwidacji napięć w warunkach niepewnego bytowania. C. Lévi-Strauss dokonał rekonstrukcji logiki całościowego systemu klasyfikacji właściwego myśleniu magicznemu.

Bibliografia

M. BUCHOWSKI Magia i rytuał, Warszawa 1993.