madrygał
 
Encyklopedia PWN
madrygał
[wł.],
muz. gatunek świeckiej muzyki wokalnej, uprawiany w okresie średniowiecza, renesansu i wczesnego baroku, gł. we Włoszech;
średniowieczny m. był 2- lub 3-głosowym utworem wokalno-instrumentalnym z bogatą melizmatyką głosu górnego (melizmat); o jego istocie decydowała forma poet. składająca się z trzech zwrotek 3-wierszowych i 2-wierszowego ritornelu; nowy typ m. powstał w XVI w. z wł. pieśni strofkowej zw. frottolą. Wczesne m. renesansowe (od 1530), 4-głosowe, a cappella, były utrzymane przeważnie w kontrapunkcie „nuta przeciw nucie” (tzn. linie melodyczne każdego głosu miały takie same wartości rytmiczne); tzw. klas. typ m. z lat 1550–80 (A. Willaert, N. Vicentino, C. de Rore, O. di Lasso, G.P. da Palestrina), zwykle 5-głosowego, charakteryzowało zastosowanie polifonii oraz chromatyki; tworzono też m. religijne (madrigali spirituali) i dram. (komedie madrygałowe O. Vecchiego, A. Banchieriego); późny okres rozwoju m. (1580–1620) cechowało dalsze wzbogacenie środków polifonicznych i harmonicznych, ilustracyjność, wyrafinowana chromatyka (L. Marenzio, C. Gesualdo, C. Monteverdi); na pocz. XVII w. kompozytorzy m. przejęli zasady monodii akompaniowanej (monodia); Monteverdi stworzył też rodzaj m. z instrumentami koncertującymi; m. uprawiano również w Anglii (W. Byrd, T. Morley) i Niemczech (H.L. Hassler); w muzyce pol. elementy m. zawiera pieśń Aleć nade mną Wenus Mikołaja z Krakowa.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia