łużycka kultura
 
Encyklopedia PWN
łużycka kultura,
archeol. kultura epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (XIV–IV w. p.n.e.), w maks. zasięgu zajmująca rozległe tereny środkowej Europy (prawie całą Polskę, Wołyń, część Słowacji, Moraw, Czech, Saksonię i Brandenburgię);
gospodarka zróżnicowana w zależności od terenu, gł. jednak uprawa ziemi (4 gat. pszenicy, jęczmień, proso, żyto, rośliny strączkowe i oleiste, len) i hodowla (bydło, trzoda chlewna, owce, kozy, konie, psy); wyróżnia się odlewnictwo brązu i początki obróbki żelaza, a także garncarstwo, tkactwo, obróbka kości i rogu, ciesielstwo; rozwinięty handel (także bursztynem) i komunikacja (wozy dwu- i czterokołowe, łodzie). Osiedla bardzo zróżnicowane: nieduże osady sezonowe, rozległe, długotrwałe osady otwarte oraz, na terenach środkowych i zachodnich występowania k.ł., grody (Biskupin, Drezno-Coschütz, Wicina), czasami o zwartej, planowej zabudowie. Zmarłych najczęściej palono i grzebano w popielnicach, na płaskich, rozległych cmentarzyskach; miejscami występują inne formy ciałopalnego pochówku, w tym także kurhany, oraz porządek szkieletowy; są znane ośr. kultowe (góra Ślęża). Naczynia gliniane, ręcznie lepione, występują masowo i w bardzo wielu formach: w najstarszej fazie naczynia z wytłaczanymi od wewnątrz guzami, później dwustożkowe, ostro profilowane, a we wczesnej epoce żelaza naczynia wazowate i amfory o wydętym brzuścu, zwężającej się szyjce i rozchylonej krawędzi wylewu; zdobione najczęściej rytami geom., we wczesnej epoce żelaza malowane i inkrustowane; występują też ryty zoo- i antropomorficzne, a nawet sceny narracyjne; zmieniające się w czasie przedmioty metal. (z brązu, później żelaza) są reprezentowane przez wytwórczość miejscową oraz importy: narzędzia (siekiery, sierpy, noże), broń (miecze, sztylety, groty oszczepów i strzał), ozdoby (naszyjniki, bransolety, kolczyki). K.ł. upadła m.in. na skutek najazdów scytyjskich i ekspansji kultury wejherowsko-krotoszyńskiej; etnicznie była prawdopodobnie niejednolita, część wschodnia mogła być prasłow.; Górny Śląsk mogli zamieszkiwać Ilirowie; k.ł. była odłamem kultur pól popielnicowych. Nazwa pochodzi od Łużyc — miejsca znalezienia pierwszych cmentarzysk tej kultury.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Łużycka kultura. Malowane naczynie ceramiczne z miejscowości Górka, VII w. p.n.e. fot. W. Kryński/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Siekierki z brązu, kultura łużycka — Muzeum Archeologiczne, Warszawa. fot. M. Dąbski, M. Kowalewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia