Łuck, Łućk, Luts'k,
m. obwodowe na Ukrainie, nad Styrem (dopływ Prypeci).
Łuck
Encyklopedia PWN
przemysł samochodowy, precyzyjny, chem., lekki, spoż., materiałów budowlanych, meblarski; zakłady łożysk tocznych i tektury; węzeł drogowy, lotnisko; wyższa szkoła pedag. (zał. 1940), filia Politechniki Lwow.; muzeum regionalne z galerią sztuki, filharmonia. Miasto powstało w zakolu Styru; na wzgórzu między Styrem a jego dopływem Głuszec pozostałości Zamku Lubarta (Górnego); w południowo-wschodniej części nowe dzielnice; liczne tereny zielone (m.in. w dolinie Styru park miejski o pow. 100 ha).
Historia. Jedno z najstarszych miast na Wołyniu, wzmiankowane 1085; należał do Księstwa Kijowskiego, następnie włodzimiersko-wołyńskiego i Halicko-Wołyńskiego; 1240 zburzony przez Tatarów; w XIII w. stol. samodzielnego księstwa podbitego 1320 przez Litwę; 1349 opanowany przejściowo przez Kazimierza III Wielkiego; przedmiot sporów między Polską a Wielkim Księstwem Litew.; od XIII w. siedziba biskupstwa ruskiego, od 1428 rzymskokatol.; 1429 miejsce zjazdu Władysława II Jagiełły i w. ks. litew. Witolda z ces. Zygmuntem (sprawa koronacji Witolda); 1432 prawa miejskie; 1569 przyłączony do Korony, stol. woj. wołyńskiego; rozwój handlu i rzemiosła; duże skupisko Żydów (od XIII w.), największa gmina żydowska na Wołyniu (1939 — ponad 15,8 tys. osób); od 1795 w zaborze rosyjskim. W czasie I wojny świat. 1916 rejon walk ros.-austr. (tzw. ofensywa Brusiłowa); 1920–39 w Polsce, ośrodek administracyjny woj. wołyńskiego i ośr. handlu; IX 1939–41 pod okupacją sowiecką, duży napływ Żydów; deportacje ludności (gł. Polaków) w głąb ZSRR; po wybuchu wojny niem.-sowieckiej VI 1941 NKWD dokonało egzekucji kilkuset więźniów (w tym wielu księży); 1941–44 pod okupacją niem., 26 VI 1941 Niemcy zamordowali ok. 20 tys. Żydów, 4 VII ok. 3 tys., 1941–42 getto (większość więźniów zamordowana na wzgórzu Polanka); rejon działalności partyzantki AK i sowieckiej; 1945–91 w Ukr. SRR.
Zabytki. Pozostałości Zamku Górnego — mury obronne, 3 baszty (koniec XIII–XIV w., XVI w.), tzw. dom szlachecki (XVIII w.) i tzw. dom biskupi (XVIII w.); pozostałości Zamku Dolnego — Baszta Czartoryskich (XIV–XV w.), pozostałości klasztoru Brygidek (XVII–XVIII w.); kościół Jezuitów (1606–10, po 1781 przebudowany na katedrę rzymskokatol.); klasztor Bazylianów (XVII w.); 2 cerkwie greckokatol. (XVII w.); kościół i klasztor Bernardynów (1752–55, 2. poł. XIX w. przebudowany na cerkiew katedralną); klasztory (kościoły nie zachowane) — Dominikanów (XVIII w.), Trynitarzy (XVIII w.), Szarytek (XVIII w.); synagoga obronna (tzw. mały zamek, 1. poł. XV w.); kamienice (XVI–XVIII w.).
