Łomonosow Michaił W.

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Łomonosow Michaił W., ur. 19 XI 1711, Denisowka (ob. Łomonosowo, obwód archangielski), zm. 15 IV 1765, Petersburg,

rosyjski przyrodnik, filozof, filolog i poeta.

od 1745 profesor Petersburskiej Akademii Naukowej; członek in. akademii nauk: od 1760 szwedzkiej, od 1764 bolońskiej; inicjator założenia (1755) uniwersytetu w Moskwie; 1748 zorganizował pierwsze w Rosji naukowe laboratorium chemiczne; Ł. był kolejnym w historii badaczem, który formułował prawo zachowania masy (jako ogólne prawo przyrody), odnosząc je bardziej konkretnie niż poprzednicy (Empedokles z Akragas, Arystoteles, R. Boyle i I. Newton) do łącznej masy oddziałujących składników; podał własną korpuskularną teorię ciepła, skonstruował refraktometr i fotometr. W 1761, na podstawie obserwacji astronomicznej, wyraził pogląd, że Wenus jest otoczona gęstą atmosferą. W geologii był zwolennikiem aktualizmu; podał właściwą charakterystykę skał osadowych; badał skały metamorficzne; 1763 podał, że próchnica glebowa, węgiel, torf i ropa naftowa są pochodzenia organicznego. Próbował wyjaśnić istotę wyładowań elektrycznych w atmosferze i zjawisko zorzy polarnej. Łomonosow był czołowym przedstawicielem materialistycznej filozofii oświeceniowej w Rosji; jego poglądy wykraczały poza ramy mechanicznego pojmowania rzeczywistości, panującego w ówczesnej filozofii; w poglądzie na religię był bliski deizmowi. Do historii literatury rosyjskiej Łomonosow wszedł jako twórca jednej z 2 szkół poetyckich, reprezentujących klasycyzm rosyjski 1. połowy XVIII w., reformator języka literackiego (Rossijskaja grammatika 1757) i wersyfikacji (Piśmo o prawiłach rossijskogo stichotworstwa 1778); autor ód panegirycznych i filozoficzno-religijnych, poematów, tragedii i poezji dydaktycznej.