kwazary

kwazary,

klasa aktywnych galaktyk o jasnościach przekraczających typowe jasności galaktyk.

Widma optyczne kwazarów charakteryzują się obecnością bardzo szerokich linii emisyjnych, którym odpowiadają nietypowe długości fal. Interpretację tego zjawiska, jako efektu przesunięcia linii widmowych ku czerwieni (Dopplera zjawisko) będącego skutkiem ekspansji Wszechświata, podał 1963 astronom amerykański pochodzenia holenderskiego M. Schmidt — data ta jest przyjęta za moment odkrycia kwazarów. Obecnie kwazary ujmuje się wraz z radiogalaktykami i galaktykami Seyferta w jedną klasę galaktyk aktywnych. Specyfika kwazarów polega wyłącznie na tym, że jasność optyczna aktywnego jądra kwazarów jest na tyle duża, że przyćmiewa niemal całkowicie świecenie gwiazd galaktyki macierzystej; tylko w przypadku najbliższych kwazarów udaje się obecnie zaobserwować gwiezdną poświatę. Silna emisja radiowa jest charakterystyczna tylko dla ok. 10% kwazarów, większość jest zaliczana do klasy radiowo cichych, natomiast wszystkie silnie świecą w zakresach od optycznego do rentgenowskiego. Jasności całkowite kwazarów mogą kilka tysięcy razy przekraczać jasność zwykłych galaktyk, a dominująca część ich promieniowania przypada typowo w zakresie nadfioletu. Niewielka część radiowo głośnych kwazarów emituje w przeważającej części twarde promieniowanie rentgenowskie oraz promieniowanie gamma i charakteryzuje się wyjątkowo gwałtowną zmiennością tego promieniowania; są to obiekty z dżetami, skierowanymi (w przybliżeniu) wzdłuż linii widzenia. Kwazary można obserwować w odległościach kosmologicznych, bliskich horyzontu Wszechświata. Kwazar o największym przesunięciu ku czerwieni z = 6,28 znajduje się w odległości ok. 12,40 mld lat świetlnych (dla porównania do mikrofalowego promieniowania tła — 13,06 mld lat świetlnych). Statystyczne badania liczby kwazarów w zależności od odległości, a zatem ewolucyjnego zaawansowania Wszechświata, pokazują, że aktywność typu kwazarowego była najsilniejsza, gdy Wszechświat był 3-krotnie młodszy — potem stopniowo malała. I chociaż pewna przejściowa aktywność jest charakterystyczna dla znacznej części galaktyk, to tylko niewielka ich część (ok. 1 na 1 mln) wykazywała kiedykolwiek w trakcie swej ewolucji aktywność taką, jak kwazary.