Księstwo Warszawskie,
księstwo utworzone przez Napoleona I na mocy traktatu w Tylży, zawartego 7–9 VII 1807 między Francją, Rosją i Prusami, jako państwo niepodległe, w sojuszu z Francją.
Księstwo Warszawskie
Encyklopedia PWN
W skład Księstwa Warszawskiego weszły ziemie II i III zaboru pruskiego (bez Gdańska i obwodu białostockiego) oraz okręg nadnotecki i ziemia chełmińska; obszar ok. 104 tysięcy km2, 2,6 mln mieszkańców, po przyłączeniu 1809 części zaboru austriackiego (pokój z Austrią w Schönbrunn) — obszar 155 tysięcy km2, 4,3 mln mieszkańców; ustrój Księstwa Warszawskiego określiła Konstytucja Księstwa Warszawskiego; było ono monarchią konstytucyjną związaną unią personalną z Saksonią, dziedziczną w ramach dynastii; na tron powołano króla saskiego Fryderyka Augusta jako księcia warszawskiego; kraj został podzielony na departamenty (poznański, kaliski, bydgoski, warszawski, płocki, łomżyński; od 1809 także radomski, krakowski, lubelski i siedlecki). Mimo formalnej niezależności, polityka zagraniczna (wyłączny atrybut króla saskiego) była ściśle podporządkowana interesom politycznym Napoleona I; liczna polska armia (początkowo 45 tysięcy, 1812 — ok. 100 tysięcy) wzięła udział 1812 w wojnie z Rosją; decydujący wpływ na politykę rządu miał rezydent francuski, który stale przebywał w Warszawie i miał prawo interpelacji W społeczeństwie Księstwa Warszawskiego przez cały czas dominowała orientacja profrancuska, wiążąca z Napoleonem I nadzieje na odbudowę niepodległej Rzeczypospolitej. Trudna sytuacja gospodarcza Księstwa Warszawskiego, tj. zmniejszenie eksportu zboża, spadek cen, zadłużenie skarbu (bajońska konwencja), wysokie koszty utrzymania armii — stały się bodźcem do intensyfikacji rolnictwa i prowadzenia protekcjonistycznej polityki w stosunku do przemysłu; nastąpił rozwój szkolnictwa (Dyrekcja Edukacji Narodowej). W I 1813 Księstwo Warszawskie zostało zajęte przez wojska rosyjskie, w marcu car Aleksander I powołał Radę Najwyższą Tymczasową Księstwa Warszawskiego, a 1815 zostało ono zlikwidowane decyzją kongresu wiedeńskiego (z 5/6 części terytorium utworzono Królestwo Polskie).
Ilustracje
Bacciarelli Marcello, Nadanie konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona I w 1807, 1809–11 — Muzeum Narodowe, Warszawafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Herb Księstwa Warszawskiego (1807–13)rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
