Ksenofont, Xenophṓn, ur. ok. 430, zm. ok. 355 p.n.e.,
historyk grecki, Ateńczyk.
Ksenofont
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Uczeń Sokratesa; 401–400 uczestnik wyprawy Cyrusa Młodszego i jeden z wodzów w odwrocie „10 tysięcy”, następnie żołnierz zaciężny w służbie Spartan. Twórczość Ksenofonta obejmuje dzieła historycznego: Wyprawa Cyrusa (Anabaza; wydanie polskie 1831, 1955), Historia grecka (1958, 1962) w 7 księgach, kontynuacja dzieła Tukidydesa (411–362 p.n.e.); pisma politycznego: enkomion Agezylaos, dialog Hieron — o sposobie przejścia tyranii we wzorową monarchię, Ustrój spartański — główne źródło wiedzy o ustawodawstwie Likurga, Cyropedia w 7 księgach, o wychowaniu Cyrusa II Starszego, wzoru władcy; pisma filozoficznego: Wspomnienia o Sokratesie (1868, 1896, 1967), Obrona Sokratesa, Ekonomikos (1857) — o zarządzaniu gospodarstwem, Uczta (1929, 1967) — zawierająca m.in. obronę Sokratesa i charakterystykę jego osobowości; drobne utwory, m.in. Cynegetyk, czyli Łowiectwo, Hippika i Hipparch, czyli Jazda konna i Naczelnik jazdy (1860). Dzieła Ksenofonta miały licznych czytelników i naśladowców (m.in. w Rzymie); wiele wyciągów z nich sporządzili (od IX w.) uczeni bizantyńscy, większość dzieł przetłumaczyli na język łaciński humaniści włoscy; pierwsze polskie tłumaczenie z 2. połowy XIX w., ostatnie: Wybór pism (1929, 1966), Pisma sokratyczne (1967).
