kościół
 
Encyklopedia PWN
kościół
[czes. kostel < łac. castellum ‘miejsce warowne’],
arch. świątynia chrześcijańska — budowla dostosowana do potrzeb kultu, a w węższym znaczeniu — świątynia rzymskokatolicka.
Wg ustalonej w Kościele katol. hierarchii kościoły dzielą się na: katedry (kościoły biskupie), bazyliki (mniejsze i większe — kościoły o specjalnych przywilejach papieskich), kolegiaty (kościoły, przy których działa kapituła kanoników), kościoły parafialne (kościoły z siedzibą proboszcza), kościoły filialne (mniejsze kościoły w obrębie parafii, o charakterze pomocniczym). Rozróżnia się też kościoły o specjalnych funkcjach (np. kościoły klasztorne, cmentarne, odpustowe, garnizonowe). Główny kościół parafialny w mieście zwano farą. W zależności od sposobu kształtowania bryły arch. można wydzielić kościoły podłużne — jednonawowe, wśród nich salowe i wielonawowe (bazylika, halowy kościół) oraz kościoły centralne (centralna budowla), a także kościoły podłużno-centralne (kompozytowe), często na planie krzyża. Kościół składa się z części przeznaczonej dla wiernych (korpus nawowy z transeptem), poprzedzonej przedsionkiem (narteks, kruchta) i części kapłańskiej (prezbiterium), do której przylegają pomieszczenia zakrystii, skarbca lub składu; ponadto do korpusu nawowego lub prezbiterium przylegają niekiedy kaplice. Nad nawami bocznymi mogą mieścić się empory, w obrębie gł. nawy chór muzyczny. Częstym elementem kościoła są wieże, umieszczone m.in. w fasadzie, na skrzyżowaniu naw, przy ramionach transeptu, niektóre wolno stojące przy kościele (np. kampanila), mieszczące dzwony (dzwonnica, sygnaturka); pod kościołem mogą znajdować się krypty. Do gł. elementów wyposażenia należą: ołtarze, ambona, stalle, konfesjonały, chrzcielnica; w kościołach mogą też być umieszczone różne pomniki nagrobne (nagrobek, epitafium). Początki budownictwa kośc. przypadają na IV w.; kształt przestrzenny, konstrukcja, dekoracja i wyposażenie kościoły zmieniały się w ciągu wieków w zależności od dominujących w danej epoce kierunków; okresami najbujniejszego rozkwitu budownictwa kośc. były średniowiecze i barok. Z kościołem i jego elementami składowymi wiązała się od średniowiecza złożona symbolika.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Rzym, wnętrze bazyliki Św. Pawła za Murami w Rzymie, IV w.fot. P. Jamski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bazylika Św. Piotra w Rzymie, planrys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Vignola, plan kościoła Il Gesù ,1568rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rzym, wnętrze kościoła San Giorgio in Velabro, ok. 840fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia