Korsyka
 
Encyklopedia PWN
Korsyka, Corse Wymowa,
wyspa w północnej części Morza Śródziemnego, oddzielona cieśniną Bonifacio od włoskiej wyspy Sardynia; region administracyjny Francji, złożony z departamentów Corse-du-Sud i Haute-Corse;
powierzchnia 8,7 tys. km2, 314 tys. mieszkańców (2011), głównie Korsykanie; ośrodek administracyjny Ajaccio. Powierzchnia górzysta, pocięta głębokimi dolinami rzek (największe: Golo, Tavignano); w zachodniej części stare masywy granitowe z najwyższym szczytem Korsyki — Monte Cinto (2706 m), na północnym wschodzie młode góry fałdowe, zbudowane głównie z łupków; wzdłuż wschodniego wybrzeża aluwialna nizina nadmorska; wybrzeże zachodnie górzyste, z licznymi zatokami (największe Sagone, Ajaccio), wschodnie — wyrównane z jeziorami lagunowymi. Klimat śródziemnomorski; średnia temperatura w styczniu 11–13°C, w lipcu 23°C; opady głównie zimowe, od 800 do 1500 mm; do wysokości ok. 800 m makia, powyżej lasy bukowe, kasztanowe, dębowe i sosnowe. Jeden ze słabiej rozwiniętych gospodarczo regionów Francji; znaczne bezrobocie oraz odpływ ludności do metropolii, która pokrywa większość wydatków budżetowych regionu; rozwinięta turystyka (liczne kąpieliska morskie); na nizinie uprawa winorośli, oliwki, drzew cytrusowych; na terenach górzystych ekstensywny chów owiec; przemysł rolno-spożywczy; główne porty morskie: Ajaccio, Bastia.
Historia. W starożytności gr. Kyrnos, rzym. Corsica; ok. 565 p.n.e. wschodnie wybrzeże Korsyki skolonizowane przez Greków (m. Alalia, rzym. Aleria); 535 p.n.e. opanowana przez Etrusków, a później Kartagińczyków, od poł. III w. p.n.e. podbój rzymski; w V w. zdobyta przez Wandalów, w VI w. — przez Bizancjum; od 754 we władaniu Franków, od 850 — Arabów, wypartych 1077 wraz z przejściem Korsyki pod władzę arcybiskupów Pizy; od XII w. wpływy Genui, która po zwycięstwie pod Melorią (1284) opanowała Korsykę, zachowując początkowo samorząd wyspy (1377 nieudane powstanie przeciw Genui); 1553–59 w składzie Francji, na mocy traktatu z Cateau-Cambrésis powróciła do Genui; 1563 zostało założone miasto Ajaccio; 1755 powstanie przeciwko Genui pod wodzą P. Paolego; 1768 Genua odstąpiła prawa do Korsyki Francji, która pokonała Paolego i zmusiła go do opuszczenia wyspy (1769); 1789 ogłoszono Korsykę integralną częścią Francji, natomiast antyfrancuskie powstanie Paolego popieranego przez Wielką Brytanię (1793–96), zostało stłumione przez N. Bonapartego; 1814 nieudane powstanie przeciwko francuskiemu panowaniu na wyspie; w XIX i XX w. stale pogłębiające się zacofanie gospodarcze Korsyki: trudne warunki naturalne hamowały rozwój rolnictwa, brak surowców zaś uniemożliwiał uprzemysłowienie wyspy, przyczyniając się do stałej emigracji ludności; w latach II wojny światowej okupacja włoska (1942–43); od lat 60. gwałtowny wzrost nastrojów separatystycznych; również działalność terrorystyczna pod hasłami niepodległości (zamachy w Alerii, 1975), której żąda najsilniejsze ugrupowanie separatystyczne Front Wyzwolenia Narodowego Korsyki (FLNC, zdelegalizowany 1983); 1982 rząd francuski przyznał Korsyce specjalny status administracyjny — utworzono Region Korsyki z własnym Zgromadzeniem Regionalnym (wyłonione w wyborach powszechnych), mającym znaczne uprawnienia samorządowe; 1991 zwiększono zakres autonomii: Korsyka otrzymała status samodzielnej jednostki terytorialnej z parlamentem (Zgromadzenie Korsyki) i rządem (Rada Wykonawcza Korsyki), któremu powierzono sprawy gospodarcze, kulturalne, oświatę i ochronę środowiska; rozwiązanie to odrzuca FLNC, żądając pełnej niepodległości i nasilając w latach 90. akty terroru (m.in. 1998 udany zamach na C. Erignaca, prefekta Korsyki). W wyniku podjętych 1999 rozmów, z udziałem działaczy ruchów separatystycznych, 2000 podpisano w Paryżu porozumienie, przewidującego uzyskanie przez Korsykę do 2004 znacznie większej autonomii, w tym prawa do uchwalania własnych ustaw (pod kontrolą francuskiego parlamentu), przywileje podatkowe oraz prawo do powszechnego nauczania w dialekcie korsykańskim.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Korsyka, szczyt Monte Padro (2393 m) fot. I. Swenson/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia