Formy konkurecji oraz jej nasilenie zależą od struktur rynkowych (
rynek), w których działają konkurenci. Ulegały one zmianom w trakcie procesu rozwoju
kapitalizmu. Pierwszą z nich była
wolna konkurencja, która powstawała w miarę odchodzenia od
merkantylizmu i dominowała do ok. 1880. Jej odzwierciedleniem w teorii ekonomii jest model konkurencji
doskonałej; opiera się on na założeniach, że: podaż i popyt są rozdrobnione tak, iż żaden z producentów ani konsumentów nie ma wpływu na wysokość ceny; nie występują
bariery wejścia i wyjścia z gałęzi; istnieje doskonały przepływ informacji, dzięki któremu producenci mogą podejmować optymalne decyzje. Po 1880, wraz z procesem koncentracji produkcji i kapitału, powstały różne formy konkurencji
niedoskonałej, w której zmiany rozmiarów produkcji mają wpływ na poziom ceny. Konkurencja
monopolistyczna występuje między dostawcami wytwarzającymi zróżnicowane produkty (np. duży sklep na rogu ulicy, któremu korzystne usytuowanie pozwala na pobieranie nieznacznie wyższych cen niż np. w położonych na peryferiach supermarketach). Specyficzna odmiana konkurencji występuje w
oligopolu — jest to konkurencja
niecenowa; polega na stosowaniu różnych metod popierania sprzedaży przy utrzymywaniu stabilnych cen: promowaniu produktu i znaku firmowego, zapewnieniu szerokiej dostępności produktu i dogodnych warunków zakupu (np. sprzedaż ratalna, kredyt handlowy), sprawnego serwisu. Współcześnie występują wszystkie wykształcone historyczne formy konkurencji Wymuszają one racjonalne zachowania podmiotów gospodarczych: obniżanie kosztów, wprowadzanie
innowacji, przez co przyczyniają się do rozwoju gospodarczego. Ze względu na swe szczególne walory konkurencja jest chroniona przez prawo we wszystkich krajach rozwiniętych (
antymonopolowe ustawodawstwo).
