Kongo

Kongo, Congo, Zair, Zaïre,

rz. w Demokr. Rep. Konga, w dolnym biegu na granicy z Kongiem i na niewielkim odcinku z Angolą;

Położenie w państwie: Konga, Demokratyczna Republika, Kongo, Angola

Ujście: uchodzi do akwenu: Atlantycki, Ocean

Długość: 4 320 km (z Lualabą; od Czambezi (źródłowa Luapuli) ok. 4700 )

Powierzchnia dorzecza: 3,8 mln km²

Przepływ średni: 40 000 m³/s

Główne rzeki zasilające: Lomami, Lulonga, Ruki, Kasai, Aruwimi, Itumbiri, Ubangi, Lufupa, Sanga, Luvua, Lukuga

Główne miejscowości: Kindu, Kisangani, Bumba, Mbandaka, Brazzaville, Kinszasa, Matadi, Boma, Banana

druga (po Nilu) pod względem długości rzeka w Afryce; wypływa w górach Mitumba, w pobliżu granicy z Zambią, na wys. 1435 m; w górnym biegu płynie ku północy, przez wyżynny obszar (przepływa jez. Upemba), następnie kieruje się do Kotliny Konga, pokonując szereg progów skalnych; w środkowym biegu (od wodospadów Boyoma do m. Kinszasa) płynie w płaskiej, często zabagnionej dolinie, początkowo ku północny zachód, następnie na zachód i południowy zachód; na tym odcinku tworzy liczne rozgałęzienia, wyspy i rozlewiska (szer. doliny do 20 km); w dolnym biegu, na dł. 350 km, przełamuje się przez G. Krystaliczne w głęboko wciętej dolinie, pokonując liczne progi (Wodospady Livingstone’a); uchodzi estuarium (szer. do 17 km) do O. Atlantyckiego; gł. dopływy: Ubangi (pr.), Lomami, Kasai (l.); najwyższe stany wód (na dopływach na półkuli północnej gł. w październiku, na półkuli południowej w maju) są związane z deszczami zenitalnymi; K. pod względem zasobów wody zajmuje drugie (po Amazonce) miejsce na świecie; średni roczny przepływ przy ujściu ok. 40 tys. m³/s, roczny odpływ ok. 1230 km³; bogactwo flory i fauny (ok. 400 gat. ptaków, ok. 1 tys. gat. ryb i in.); ze względu na progi i wodospady żegl. odcinkami (między m. Bukama i Kongolo, Kisangani i Kinszasa oraz poniżej m. Matadi); ogólna długość dróg żegl. w dorzeczu K. ok. 14 tys. km; zasoby energ. dorzecza K. (największe w świecie) ocenia się na ok. 130 mln kW, z czego wykorzystuje się tylko ok. 1 mln kW; w górnym biegu zbiornik retencyjny Nzilo z elektrownią; w dolnym biegu koło m. Matadi zespół wielkich elektrowni — Inga; gł. m. nad K.: Kisangani, Mbandaka, Kinszasa, Brazzaville, Matadi. Ujście K. odkrył 1482 portugalski żeglarz D. Cão; bieg rzeki zbadał 1876–77 H.M. Stanley.