Kniaźnin Franciszek Dionizy, ur. XI 1749 lub 1750, Witebsk, zm. 25 VIII 1807, Końskowola k. Puław,
poeta, dramatopisarz, tłumacz;
Kniaźnin Franciszek Dionizy
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
od 1764 jezuita; 1770 jako prof. kolegium w Warszawie na Starym Mieście znalazł się w środowisku elity intelektualnej stolicy. Po kasacie zakonu 1773 podjął działalność poet. i przekładową, publikował utwory w antologii Pieśni wszystkie Horacjusza (t. 1–2 1773–75) i w „Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych” (1773–77). od 1775 sekr. ks. A.K. Czartoryskiego; 1781–83 pracował w Bibliotece Załuskich; od 1783 poeta nadworny Czartoryskich w Puławach. W twórczości Kniaźnina tendencje dworskiego rokoka (zwłaszcza we wczesnych erotykach i utworach okolicznościowych) splatają się z sentymentalnymi (z nawiązaniem często do folkloru lud.); największy kunszt osiągnęła liryka miłosna, rozwijająca się od sarmacko-barok. konceptyzmu (Erotyki, t. 1–2 1779) do „tkliwej prostoty” i preromant. nostalgii (liryki puławskie); bajki, ody (m.in. popularna Oda do wąsów), poematy, ballady (Babia Góra), wiersze patriotyczne (Matka obywatelka), utwory dram. dla teatru dworskiego w Puławach (opery: Matka Spartanka 1786 i Cyganie 1786), sielanki dram. powstałe 1790–92: Trzy gody, Marynki, Zosiny, wiersze łac. (Carmina 1781), przekłady pieśni Horacego i Anakreonta, tragedii Temistokles P. Metastasia, Pieśni Osjana J. Macphersona; Poezje (t. 1–3 1787–89), Dzieła (t. 1–7 1928–29); Wybór poezji (1948), Utwory dramatyczne (1958), Wiersze wybrane (1981).
