Kaszubi
 
Encyklopedia PWN
Kaszubi,
grupa ludności zamieszkująca Pomorze Gdańskie i wschodnią część Pomorza Zachodniego, potomkowie wschodniej gałęzi nadbałtyckich plemion zachodniosłowiańskich.
Wyróżnia się Kaszubów nadmorskich z okolic Pucka i Wejherowa, Kaszubów leśnych (borowych) z okolic Kartuz, Kościerzyny i z Borów Tucholskich oraz Kaszubów bytowskich. Nazwa Kaszubi jest znana od XIII w., do 1918 używana w terminologii urzędowej. Pierwotnie Kaszubi zamieszkiwali tereny prawie po rz. Parsętę, dzielącą ich od plemion zachodniopomor., zbliżonych językowo do Wieletów. Od XIV w. do końca XIX w. w różnym stopniu byli poddawani wpływom niemieckim, a od XVIII w. systematycznej germanizacji. Po zachodnich Kaszubach pozostały jedynie relikty etnograficzne, Kaszubi zamieszkujący Pomorze Gdańskie zachowali swoją mowę i poczucie odrębności. Do przetrwania języka kaszubskiego i polskiego oraz oryginalnej kultury przyczyniła się działalność wielu uczonych, pisarzy, poetów i duchownych w XIX i XX w.: F.S. Ceynowy, H. Derdowskiego, I. Gulgowskiego, L. Heykego, F. Lorentza, J. Łęgowskiego, A. Majkowskiego, S. Ramułta. Zorganizowane działania na rzecz ożywienia tradycyjnej kultury, sztuki, języka i folkloru kaszubskiego podjął na początku XX w. ruch młodokaszubski, skupiony wokół pisma „Gryf” (1908–12, 1921–22, 1925). W 1906 Gulgowski założył we Wdzydzach pierwsze muzeum typu skansenowskiego (obecnie Kaszubski Park Etnograficzny). Rozwijało się piśmiennictwo kaszubskie. W okresie międzywojennym wychodziły m.in.: „Zrzesz Kaszëbskô” (1933–39, wznowione 1945–47), „Kleka” (1937–39), „Mestwin” (1925–34), „Przyjaciel Ludu Kaszubskiego” (1928–29, 1936–38), „Gryf Kaszubski” (1931–32). W 1957–61 ukazywało się pismo zajmujące się zagadnieniami Kaszubszczyzny — „Kaszëbë”, nieco szerszy zasięg ma „Pomerania” (od 1969). Według spisu powszechnego z 2002 przynależność do Kaszubów zadeklarowało 5,1 tysięcy osób. Organizacją reprezentującą Kaszubów jest Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie (założone 1956 w Gdańsku jako Zrzeszenie Kaszubskie). W 1997 powołano Instytut Kaszubski — instytucję naukową prowadzącą także działalność wydawniczą. Od 1991 język kaszubski jest nauczany w szkołach; od 1993 działa Kaszubskie Liceum Ogólnokształcące w Brusach, m.in. z przedmiotem język i kultura kaszubska. Kaszubska kultura ludowa zachowała do dziś wiele oryginalnych, tradycyjnych form. Szczególnie żywa jest sztuka ludowa: hafciarstwo — 5 ośrodków, garncarstwo ze słynnym warsztatem rodziny Neclów w Chmielnie, bursztyniarstwo, wyroby z rogu: fajki i tabakiery, malarstwo na szkle, rzeźbiarstwo.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia