kalmarska unia
 
Encyklopedia PWN
kalmarska unia,
związek Danii, Szwecji i Norwegii zawarty w Kalmarze 1397.
Był wynikiem zabiegów politycznych Małgorzaty I, która 1388 i 1396 doprowadziła do uznania Eryka Pomorskiego za dziedzica tronu wszystkich państw skandynawskich i koronowania go 17 VI 1397 w Kalmarze na króla 3 monarchii; wystawiony wtedy przez 67 dostojników pergaminowy „list koronacyjny” (kröningsbrevet), obiecywał królowi wierność i lojalność. Koronację połączono ze zjazdem możnych i rad państw 3 królestw, w trakcie którego podpisano — 13 lub 20 VII 1397 — projekt aktu unii, tzw. list unijny (unionsbrevet); określał on ogólne zasady funkcjonowania związku, którymi miały być: wspólna polityka zagraniczna, wzajemna pomoc w razie wojny, dziedziczny tron obejmowany przez jednego z synów króla (w razie jego bezpotomnej śmierci dopuszczano elekcję), autonomia wewnętrzna i zachowanie odrębnych praw w 3 państwach. „List unijny” budzi spory wśród badaczy; wskazuje się, że nie miał on mocy formalno-prawnej, gdyż został spisany na papierze, z poprawkami i interpolacjami, odciśnięto na nim pieczęcie papierowe, zamiast przywiesić woskowe, opieczętowało go tylko 10 z 17 wystawców-członków rad 3 państw (m.in. brak pieczęci możnych norweskich). „List unijny” mówił też o mającym nastąpić później wystawieniu przez każde państwo formalnego aktu ratyfikacyjnego (w 2 egz.), który miał być podpisany przez radę państwa, przedstawicieli możnych i miast, Małgorzatę i Eryka. Do wystawienia takich dokumentów nie doszło; mimo to unia funkcjonowała faktycznie na zasadach określonych w „liście unijnym”, a jej zawarcie miało ogromne znaczenie dla dalszej historii Skandynawii. Istnienie u.k. leżało głównie w interesie Danii, tworząc zagrożenie dla pozycji Hanzy na Bałtyku. W Szwecji silne okazały się tendencje separatystyczne (widoczne już od powstania Engelbrekta Engelbrektssona 1434–36), które z czasem doprowadziły do wyboru osobnego króla (1448 Karola VIII Knutssona Bonde) lub kilkakrotnie regenta (od 1470 z rodu Sture), interwencji duńskich (Chrystiana I i Chrystiana II) i 1523 ostatecznego zerwania unii (wybór Gustawa I Wazy na króla Szwecji), co Dania oficjalnie uznała 1570. Natomiast Norwegia została zdominowana przez Danię i 1537 została jej prowincją (do 1814).
Maja Gąssowska
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia