jidysz, język żydowski,
indoeuropejski język Żydów aszkenazyjskich;
jidysz
Encyklopedia PWN
powstał na pograniczu germańsko-słowiańskim; silne wpływy leksykalne języków semickich (hebrajski i aramejski); ukształtował się w X–XIII w. jako etniczny wariant językowy średniowiecznej niemczyzny (tzw. jidysz-tajcz). Na jego podłożu wykształcił się wariant zachodni, używany do XVIII w. w Niemczech, północnych Włoszech, zachodniej Francji, Szwajcarii, Holandii, Belgii i na Węgrzech. Począwszy od XIV w., po migracji Żydów na wschód, rozwijał się we wschodniej Europie pod silnym wpływem języków słowiańskich wariant wschodni, który rozpadł się na 3 główne dialekty: polski (centralny), litewski (północno-wschodni) i ukraiński (południowo-wschodni). Piśmiennictwo od XIV w. w dialekcie zachodnim, od końca XVIII w. w dialekcie wschodnim; pismo hebrajskie wg własnych zasad fonetycznych. Po powstaniu Żydowskiego Instytutu Naukowego w Wilnie (1925) jidysz zaczął się standaryzować; obecnie jest używany prawie wyłącznie przez starsze pokolenie imigrantów z Europy Środkowowschodniej oraz chasydów w obu Amerykach, Izraelu i w niektórych większych miastach Europy Zachodniej (jako pierwszy lub drugi język). W Polsce przed II wojną światową język rodzimy mniejszości żydowskiej, po wojnie do 1968 wykładowy w szkołach dla dzieci i młodzieży żydowskiej (własne wydawnictwo, teatr); obecnie zanika.
