jądro komórkowe

jądro komórkowe, nukleus,

biol. organellum zawierające główny zasób informacji genetycznej (ok. 99%) zakodowanej w DNA chromatyny (pozostała część informacji jest zawarta w DNA mitochondriów oraz plastydów roślin i fotoautotroficznych Protista).

Nie występuje jedynie u bakterii i sinic (jego odpowiednikiem jest u nich nukleoid); zwykle kulistego kształtu, jedno w komórce, u niektórych niższych organizmów — liczne. W jądrze komórkowym wyróżnia się: otoczkę (osłonkę) jądrową i nukleoplazmę (zwaną również karioplazmą); otoczka jądrowa jest wyspecjalizowaną częścią szorstkiej siateczki śródplazmatycznej oddzielającej nukleoplazmę od cytoplazmy; jest zbudowana z 2 błon śródplazmatycznych, tworzących cysternę okołojądrową, zawierającą liczne pory jądrowe; do błony wewnętrznej otoczki jądrowej (od strony nukleoplazmy) przylegają liczne filamenty (włókienka) pośrednie, zbudowane z białek — lamin, tworzące tzw. blaszkę jądrową; w obrębie nukleoplazmy wyróżnia się 2 obszary, odmienne morfologicznie i funkcjonalnie: chromatynowy (zawierający heterochromatynę i euchromatynę; chromatyna) oraz międzychromatynowy (zwany również kariolimfą lub sokiem jądrowym), zawierający jąderko i macierz jądra komórkowego. W cyklu rozwojowym komórki jądro komórkowe przechodzi fazę jądra komórkowego interfazowego (interfaza) — komórka nie dzieli się — oraz fazę jądra komórkowego podziałowego — otoczka jądrowa rozpada się, zanika jąderko, chromatyna ulega kondensacji i wyodrębniają się chromosomy. Wyróżnia się 3 rodzaje podziału jądra komórkowego: amitozę (podział nieregularny), mitozę oraz mejozę. Za odkrywcę jądra komórkowego jest uważany R. Brown, który jako pierwszy zaobserwował je 1831 w komórkach skórki storczyków.