Holbein Hans

Holbein

[họlbaⁱn]

Hans (mł.), ur. 1497, Augsburg, zm. przed 29 XI 1543 (data pogrzebu), Londyn,

niemiecki malarz i rysownik, jeden z głównych przedstawicieli północnoeuropejskiego renesansu.

Urodził się 1497 lub 1498 w Augsburgu. Był synem Hansa starszego i bratem Ambrosiusa — obaj również byli malarzami. Uczył się u swojego ojca w Augsburgu; 1515–16 działał wraz z bratem w Bazylei w warsztacie Hansa Herbstera; tu też otrzymał pierwsze większe samodzielne zlecenie na namalowanie portretu małżonków Meyerów; 1517 Holbein notowany był w Lucernie; 1519 wrócił do Bazylei by objąć warsztat po zmarłym bracie; tu też, w tym samym roku został, wyzwolony na mistrza i ożenił się; bogaty ożenek pozwolił mu na założenie własnej pracowni. W Bazylei dekorował salę posiedzeń ratusza i fasady kamienic bogatych mieszczan; tu zetknął się ze środowiskiem humanistów (m.in. z Erazmem z Rotterdamu i B. Amerbachem, których portretował); 1524 był we Francji, 1526–28 przebywał w Londynie, gdzie udał się z listem polecającym od Erazma z Rotterdamu do Tomasa More’a; 1532 osiadł tam na stałe, 1536 został mianowany nadwornym malarzem Henryka VIII.

Portrecista i miniaturzysta

Główną dziedziną twórczości Holbeina było malarstwo portretowe (Portret burmistrza Meyera z żoną 1515, Portret Erazma z Rotterdamu ok. 1523) — wizerunki Henryka VIII, jego żon i osobistości dworu angielskiego, a także wybitnych humanistów oraz kupców hanzeatyckich osiadłych w Anglii (Portret rodziny Tomasza More’a 1527, Portret żony z dziećmi 1528–29, Portret Georga Gisze 1532), pozwalają uznać Holbeina za najwybitniejszego portrecistę w dziejach malarstwa. Z zadziwiającą dokładnością oddawał rysy twarzy portretowanych postaci. Mistrzostwo Holbeina w portretowaniu najdobitniej potwierdza dzieło Ambasadorowie (1533, National Gallery, Londyn). To arcydzieło ma mnóstwo ukrytych znaczeń i symboli; samo rozszyfrowanie postaci nastąpiło dopiero w 1900, jeszcze później rozwiązano zagadkę kryjącą się w najbardziej zadziwiającej w całym obrazie, rozmazanej plamie u dołu obrazu, która okazała się anamorfozą czaszki. Holbein jest również autorem licznych studiów rysunkowych; zajmował się też malarstwem religijnym (Madonna z Solury 1522, Madonna burmistrza Meyera 1525–26); w znakomity realistyczny sposób przedstawił przejmujący wizerunek śmierci (jedno z najlepszych przedstawień tego tematu w sztuce europejskiej) w obrazie Chrystus w grobie (1521, Kunstmuseum, Bazylea). Tworzył malowidła ścienne (dekoracje fasad i wnętrz ratusza w Bazylei i domu B. Hertensteina tamże, malowidła w Whitehall w Londynie — nie zachowały się żadne z nich), projekty witraży i wyrobów złotniczych; uprawiał grafikę i ilustrację książkową, wykonał cykle rysunków do drzeworytów (51 scen Tańca śmierci 1525, ilustracje do Pochwały głupoty Erazma z Rotterdamu 1515 oraz do Biblii Lutra 1523) i projekty biżuterii; był znakomitym miniaturzystą.

Droga twórcza, wpływy

W swej twórczości Holbein wyszedł z tradycji późnogotyckiego malarstwa południowoniemieckiego. Pierwsze nauki malarstwa pobierał w warsztacie ojca w Augsburgu. W Bazylei zetknął się z nowymi prądami w sztuce. Wyraźnie oddziałała na niego twórczość H. Baldunga i M. Grünewalda. Czerpał także z osiągnięć malarstwa włoskiego, francuskiego i niderlandzkiego. Od pobytu w Anglii jego dzieła odznaczają się doskonałą techniką, statycznością, niezwykłym, wręcz dokumentarnym realizmem ujęcia, precyzją oddania szczegółów (widoczną zwłaszcza w ubiorach), dekoracyjnością, głębią i bogactwem koloru. Sztuka Holbeina wywarła istotny wpływ na rozwój malarstwa portretowego, zwłaszcza w Anglii i w Niemczech. Zmarł przed 29 XI 1543 (data pogrzebu), w Londynie pustoszonym przez dżumę.

Holbein Hans, Boaz i Rut zbierająca kłosy, drzeworyt

Holbein Hans (mł.), Portret Charlesa de Solier, Sieur de Morrette, 1534–35 — Gemäldegalerie, Drezno

Holbein Hans (mł.), Ambasadorowie, 1533 — Londyn, National Gallery

Holbein Hans (mł.), Simone George z Kornwalii, 1535 — Städelsches Kunstinstitut und Städtische Galerie, Frankfurt nad Menem.

Holbein Hans (mł.), Charles de Morette, 1535 — Kupferstichkabinett, Drezno.

Anna de Cleves, portret namalowany przez H. Holbeina, przed 1539 — Luwr, Paryż