Hesse Hermann

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Hesse Hermann , pseud. Emil Sinclair, ur. 2 VII 1877, Calw (Wirtembergia), zm. 9 VIII 1962, Montagnola (Szwajcaria),

niemiecki powieściopisarz, poeta i eseista.

Urodził się 2 VII 1877 w Calw (Wirtembergia) jako syn kaznodzieji misyjnego i córki misjonarza. Zajmował się rzemiosłem, mechaniką, księgarstwem, by w końcu zyskać sławę jako pisarz. Od 1919 mieszkał w Szwajcarii (obywatelstwo uzyskał 1923).

Wczesne utwory

Był kontynuatorem tradycji niemieckiego romantyzmu, zwłaszcza we wczesnej twórczości. Bohaterowie jego dzieł to przeważnie outsiderzy, źle czujący się w świecie zanikających wartości, stęsknieni za ładem kultury, który pozwoliłby im przezwyciężyć rzeczywistość. Taki jest tytułowy bohater debiutanckiej powieści Peter Camenzind (1904, wydanie polskie 1957), jak też bohaterowie licznych opowiadań — poeci, artyści, waganci (Knulp 1915). W powieści Pod kołami (1906, wydanie polskie 1935), osnutej na przeżyciach młodości, krytycznie ocenił ówczesny system wychowawczy, niszczący osobowość dziecka. Pozycją artysty, który nie umie stawić czoła przeciwnościom, przeżywającego załamania twórcze i kryzys życia rodzinnego zajął się m.in. w powieściach Gertruda (1910, wydanie polskie 1991) i Rosshalde (1914). W czasie I wojny światowej w licznych wystąpieniach publicystycznych dawał wyraz przekonaniom pacyfistycznym. Na dalszą twórczość Hessego istotnie wpłynęły bolesne przeżycia osobiste, kryzys nerwowy oraz psychoanalityczna koncepcja osobowości głoszona przez C.G. Junga (znalazła odbicie m.in. w powieści Demian. Dzieje młodości Emila Sinclaira 1919, wydanie polskie 1968); do głosu doszły także (poznane już wcześniej) wschodnioazjatyckie wierzenia i systemy filozoficzne (powieść obrazująca życie Buddy Siddharta 1922, wydanie polskie 1932, Podróż na Wschód 1932, wydanie polskie 1991).

Biblia hipisów — Wilk stepowy

Antyteza 2 postaw — rozumu i uczucia uwidoczniła się szczególnie w powieściach Wilk stepowy (1927, wydanie polskie 1929), w której Hesse ukazał skrajne wyobcowanie z mieszczańskiego świata lat 20., oraz Narcyz i złotousty (1930, wydanie polskie 1932), osadzonej w realiach średniowiecza. Uznany za „książkę kultuową” Wilk stepowy był odczytywany w bardzo różny sposob: interpretowano ten utwór jako powieść pacyfistyczną, świadectwo kryzysu epoki, analizę choroby psychicznej, a w latach 60. w Stanach Zjednoczonych jako instruktaż doznań narkotycznych. Z czasem powieść, będąca wyrazem niechęci do mieszczaństwa, fascynacji wsch. filozofią, stała się rodzajem biblii hipisów. Do zastosowanej przez pisarza poetyki „magicznego realizmu”nawiązyje wiele współcz. filmów, m.in. Miasteczko Twin Peaks (1989) D. Lyncha. Główne dzieło Hessego Gra szklanych paciorków (1943, wydanie polskie 1971), uznane za syntezę jego dorobku, stanowi ucieczkę w świat utopii. Ponadto liryki, nowele i eseistyka (zbiór Moja wina 1971, wydanie polskie 1993). W 1946 otrzymał Nagrodę Nobla. Zmarł 9 VIII 1962 w Montagnola (Szwajcaria) w wieku 85 lat.