Herodot, Hēródotos, ur. ok. 485, Halikarnas, zm. po 421 p.n.e., Turioj albo Ateny,
historyk grecki.
Herodot
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się ok. 485 p.n.e. w Halikarnasie. Pierwszy grecki prozaik, którego dzieło Dzieje (Historie) w 9 księgach zachowało się w całości.
Koleje życia
Rodzinne miasto Herodota znajdowało się w Karii — krainie w Azji Mniejszej nad Morzem Egejskim, kolonizowanej przez Greków od końca X w. p.n.e., a w połowie VI podbitej przez Persów; po odparciu 480–479 przez Greków najazdu króla Persów Kserksesa, Karia zrzuciła z czasem ich panowanie, a Herodot uczestniczył w obaleniu Lygdamisa, tyrana Halikarnasu. Około 450 przenósł się do Aten, które pod rządami Peryklesa osiągnęły apogeum swojej świetności; Herodot stał się gorącym zwolennikiem ateńskiej demokracji; uważał, że wolność, jaką cieszyli się obywatele Aten, pozwoliła im pokonać Persów; ok. 445 za odczytane publicznie fragmenty swojego dzieła otrzymał 10 talentów, co stanowiło prawdziwą fortunę. W 443 popłynął do ateńskiej kolonii Turioj na południu Italii, założonej około 445 nieopodal dawnego Sybaris, i tam prawdopodobnie zmarł po 421 p.n.e.
Podróże
Wiele podróżował; przed przeniesieniem się do Aten zwiedził ziemie znajdujące się w zasięgu wpływów perskich, a więc kolonie greckie w Azji Mniejszej, Fenicję, wybrzeża Morza Czarnego (na kilka dni, płynąc w górę Bohu, wybrał się do krainy Scytów), a także samą Persję, Mezopotamię i Egipt. Po osiedleniu się w Atenach poznał Peloponez, Macedonię i Trację oraz wybrał się do południowej Italii i na Sycylię.
Dzieło Herodota
Powstałe w ostatecznej formie pod koniec życia Dzieje stanowią starannie zaplanowane dzieło literackie; Herodot był spadkobiercą myśli logografów (autorów opracowań etnograficznych, geograficznych i genealogicznych) oraz filozofów jońskich, ale przede wszystkim nowatorskim pisarzem i myślicielem — pierwszym greckim historykiem; Dzieje obejmują okres od połowy VI w. do 479, a ich kulminację stanowi opis wojen grecko-perskich; dodane też zostały dygresje etnograficzne i geograficzne (np. o Egipcie i Scytii); Herodot świadomie przytaczał wiele opowieści ciekawych, choć niewiarygodnych, czasami dystansując się od nich; interesował się wieloma aspektami działalności ludzi, ich kulturą, sztuką, wojnami, wierzeniami, obyczajami; los jednostek i państw widział w kategoriach nieuchronnego upadku, jaki postępuje za sukcesem rodzącym w zwycięzcy nadmierną pychę (hýbris); pisząc w czasie bratobójczej wojny między Atenami a Spartą (zwanej peloponeską) o wspólnej walce Greków przeciwko Persom, przenosił do dawniejszej historii wiele zjawisk świata sobie współczesnego, zdominowanego przez militarną i kulturalną potęgę Aten.
Nazwany przez Cycerona ojcem historii, zainspirował swojego bezpośredniego następcę i kontynuatora Tukidydesa. Przez starożytnych Herodot był oskarżany o łatwowierność i o bajarstwo, a także złośliwość i stronniczość, w tym o sympatie dla barbarzyńców.
