herbata

herbata

[łac. herba ‘zioło’, thea < południowochiń. tē],

produkt spożywczy, młode liście lub nierozwinięte pączki liściowe krzewu herbacianego (herbata, bot.), odpowiednio przerobione i wysuszone, służące do otrzymywania napoju (naparu) o tej samej nazwie.

Surowiec po zbiorze jest kolejno poddawany: więdnięciu, zwijaniu, przesiewaniu, fermentacji, w czasie której zachodzi ciemnienie (utlenianie garbników), suszeniu (do zawartości 3% wody), sortowaniu oraz pakowaniu; w zależności od sposobu przerobu rozróżnia się: herbatę zieloną, nie fermentowaną (głównie Chiny, Japonia, Wietnam, Gruzja); herbatę czarną, fermentowaną (ok. 98% światowego handlu herbaty, głównie Chiny, Indie, Indonezja, Cejlon, Gruzja); herbaty częściowo fermentowane (między innymi herbata Oolung, czyli ulung, czerwona i żółta, tylko Chiny); herbaty prasowane (m.in. cegiełkowa, głównie Chiny, Gruzja); herbaty granulowane; są też znane herbaty aromatyzowane (np. tradycyjne chińskie z kwiatami jaśminowca); herbata sucha zawiera m.in. 2–3,7% kofeiny (jawajska do 4,4%), 4–12% taniny (ulung tajwański do 23%), olejki eteryczne.

Wprowadzenie herbaty jako napoju przypisuje się legendarnemu cesarzowi chińskiemu Shennongowi; o przyrządzaniu herbaty jako naparu mówią już księgi chińskie z VII w. n.e.; w tej postaci herbatę wprowadziła Japonia, gdzie ceremonia parzenia i picia herbaty zielonej została ujęta w tradycyjne formy artystyczne i zyskała uzasadnienie filozoficzne, następnie Korea (początek IX w.); do Europy herbatę jako środek leczniczy przeciw zimnicy przywieźli ok. 1610 Holendrzy, jako napój zaczęła rozpowszechniać się od 2. połowy XVII w. (Anglia, Holandia), w Polsce — od początku XVIII w.