Hemingway Ernest Miller

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Hemingway

[hẹmıŋ^ueı]

Ernest Miller , ur. 21 VII 1899, Oak Park (stan Illinois), zm. 2 VII 1961, Ketchum (stan Idaho),

pisarz amerykański.

Urodził się 21 VII 1899 w Oak Park (stan Illinois). W dzieciństwie spędzał wakacje, polując i łowiąc ryby na północy stanu Michigan, stąd wrażliwość na przyrodę, zamiłowanie do męskich sportów oraz świadomość dramatu walki o przetrwanie; 1918 zgłosił się na ochotnika do oddziałów Czerwonego Krzyża we Francji; ranny na froncie włoskim, powrócił do USA i rozpoczął pracę dla „Toronto Star”; jako korespondent gazety dołączył na początku lat 20. do kolonii amerykańskich artystów emigrantów w Paryżu, gdzie 1923 ukazały się Three Stories and Ten Poems i In Our Time (wydanie amerykańskie 1925).

Proza „straconego pokolenia”

Pierwsze opowiadania Hemingwaya zawierają wiele motywów i elementów stylu dojrzałych powieści: Słońce też wschodzi (1926, wydanie polskie 1958) — pesymistyczno-anarchiczny manifest straconego pokolenia, i Pożegnanie z bronią (1929, wydanie polskie 1931, nowe tłumaczenie 1962) — oparty na epizodzie włoskim pacyfistyczny protest przeciw okrucieństwu i bezsensowi wojny; w latach 20. ukazał się ponadto tom opowiadań Man Without Women (1927), a później Winner Take Nothing (1933), Śmierć po południu (1932, wydanie polskie 1971) i Zielone wzgórza Afryki (1935, wydanie polskie 1959) — zawierające refleksje na temat literatury, w których kunszt torreadora i myśliwego jest metaforą kunsztu pisarza.

Hiszpańska wojna domowa — Komu bije dzwon

Mieć i nie mieć (1937, wydanie polskie 1948 pt. Biedni i bogaci, nowy przekład 1958) ujawnia zainteresowanie Hemingwaya problematyką społeczną, kontynuowane pośrednio w powieści o hiszpańskiej wojnie domowej Komu bije dzwon (1940, wydanie polskie 1957) — apologii heroicznej walki i śmierci Amerykanina, zwolennika republiki w hiszpańskiej wojnie domowej, w czasie której Ernest Hemingway był korespondentem wojennym; tom 49 opowiadań (1938, wydanie polskie 1964) zawierał m.in. Krótkie szczęśliwe życie Franciszka Macombera i Śniegi Kilimandżaro, jedne z najlepszych opowiadań Hemingwaya.

Na Kubie

W latach 40. pisarz osiedlił się na Kubie, gdzie mieszkał do 1959; w tym czasie powstała powieść Za rzekę, w cień drzew (1950, wydanie polskie 1961) oraz nowela Stary człowiek i morze (1952, wydanie polskie 1956) — Nagroda Pulitzera 1953, filozoficzna parabola samotnych zmagań człowieka z własnym przeznaczeniem, która ponownie zwróciła na Hemingwaya uwagę krytyki literackiej; 1954 pisarz otrzymał Nagrodę Nobla, jednak do śmierci nie opublikował żadnego wybitnego utworu; gnębiony depresją, 2 VII 1961 w Kechum (stan Idaho) popełnił samobójstwo. Po jego śmierci ukazały się: wspomnienia z czasów paryskich Ruchome święto (1964, wydanie polskie 1966), artykuły i reportaże (np. Sygnowano: Ernest Hemingway 1967, wydanie polskie 1975), powieści Wyspy na Golfsztromie (1970, wydanie polskie 1973), Rajski ogród (1986, wydanie polskie 1989) i To co prawdziwe o świcie (1999, wydanie polskie 2000), niepublikowane opowiadania w The Nick Adams Stories (1972), wiersze i listy.

Koncepcja bohatera i technika narracji

Hemingway stworzył swoisty typ bohatera (człowieka mężnego, często brutalnego i prymitywnego, a zarazem świadomego swego tragicznego, irracjonalnego losu, poszukującego sensu życia w walce z naturą i wrogiem), zrewolucjonizował też język współczesnej prozy amerykańskiej. Uważany za czołowego reprezentanta straconego pokolenia, pisał o sobie i rówieśnikach, ludziach okaleczonych przez wojnę i rozpad systemów wartości, którzy, ocalając godność, budują prywatny kodeks postępowania oparty na wewnętrznej dyscyplinie, kulcie profesjonalizmu, akceptacji pierwotnych emocji i wizji życia jako nieustającego pojedynku; pesymistycznej filozofii Hemingwaya towarzyszy technika naznaczona wpływem E. Pounda i imagistów (imagizm) oraz G. Stein, polegająca na operowaniu obrazem i opisem jako ekwiwalentami stanów intelektualno-uczuciowych; jego bohaterowie porozumiewają się urywanymi frazami lub równoważnikami zdań (tzw. staccato style); pisarz sformułował koncepcję języka literackiego w słynnym porównaniu do góry lodowej, której 7/8 jest ukryte pod wodą: to, co nie dopowiedziane, stanowi o wadze tego, co wyrażone, prostota stylu Hemingwaya jest więc złudna; jego język jest zwięzły jak język poezji, a opowiadania należały do ulubionych obiektów analiz krytyków spod znaku formalizmu i strukturalizmu.

Znaczenie twórczości

Z dorobku Ernesta Hemingwaya czerpali młodsi pisarze, zwłaszcza debiutujący po doświadczeniach wojny w Wietnamie i tzw. minimaliści (minimal realists), jak R. Carver; jego twórczość cieszyła się światową popularnością (liczne ekranizacje, m.in.: Komu bije dzwon 1943, reżyseria S. Wood, Śniegi Klimandżaro 1952, reżyseria H. King), również w Polsce, gdzie znalazła świetnego tłumacza w osobie B. Zielińskiego.

Hawana, La Bodeguita del Medio (Kuba)