Hanza
 
Encyklopedia PWN
Hanza
[niem. Hanse ‘gromada’, ‘stowarzyszenie kupieckie’],
związek kupców lub poszczególnych miast w Europie średniowiecznej mający na celu uzyskiwanie przywilejów i ułatwień w handlu.
Pierwsze Hanzy pojawiły się w XII w. w Niderlandach; Hanza londyńska (XIII w.) grupowała kupców 15 miast flandryjskich w celu skupu wełny w Anglii. Największe znaczenie uzyskała, zwłaszcza w XIV–XV w., Hanza niemiecka, w zasięgu działania której znajdowały się m.in. ziemie polskie w XIII–XVI w.; powstała ona w XIII w. jako luźny związek miast północnoniemieckich i innych miast na ziemiach nadbałtyckich; władała rynkami północnoeuropejskimi i wywierała wpływ na losy państw bałtyckich i skandynawskich; rozwijała ekspansję handlową w północno-wschodniej Rusi, w Niderlandach i Anglii (własne eksterytorialne faktorie handlowe). W XV w. liczyła 160 miast-członków, pod przewodnictwem Lubeki; spośród miast polskich do Hanzy należały m.in.: Chełmno, Elbląg, Gdańsk, Kraków, Toruń. Wyrazem jedności Hanzy były zjazdy delegatów poszczególnych miast (zwane Hansetage) i prowadzone w obronie przywilejów liczne wojny (m.in. zwycięska wojna z Danią 1368–70). Konkurencja Holandii od połowy XV w., dążenie większości krajów do pozbycia się pośrednictwa Hanzy w związku ze zmianami politycznymi i gospodarczymi oraz sprzeczności między samymi miastami-członkami doprowadziły w XV–XVI w. do stopniowego upadku Hanzy, która faktycznie przestała istnieć w XVIII w.; nazwę wolnych miast hanzeatyckich zachowały Hamburg i Brema.
Bibliografia
H. SAMSONOWICZ Późne średniowiecze miast nadbałtyckich, Warszawa 1968;
P. DOLLINGER Dzieje Hanzy (XII–XVII wiek), Gdańsk 1975;
J. Schildhauer Dzieje i kultura Hanzy, Warszawa 1995.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia