Hajle Syllasje I
 
Encyklopedia PWN
Hajle Syllasje I, właśc. Teferi Mekonnyn, ur. 23 VII 1892, k. Hareru, zm. 26 VIII 1975, Addis Abeba,
cesarz Etiopii.
Kalendarium
Urodził się 23 VII 1892 w Ydżersagoro koło Hareru. Był synem rasa Mekonnyna, kuzynem cesarza Menelika II. Od 1908 pełnił funkcję gubernatora Derasa, części prowincji Sidamo, następnie or 1910 prowincji Harer. Od 1916 nosił tytuł ras i jako następca tronu był członkiem rządzącego triumwiratu, w którego skład prócz niego wchodził minister wojny, Habte Gijorgisa (zm. 1926) i cesarzowa Zeuditu. W tym okresie stopniowo osiągnął pełnię władzy w cesarstwie; 1928 przyjął tytuł nygusa; 1930 (po śmierci Zeuditu) został koronowany na cesarza o imieniu tronowym Hajle Syllasje I.
Był wybitnym politykiem, który swoje dokonania opierał na gruntownym wykształceniu, zarówno tradycyjnym etiopskim, jak i europejskim. Dysponował niezwykłymi zdolnościami dyplomatycznymi, cechowała go cierpliwość w oczekiwaniu na okoliczności sprzyjające działaniu.
Najważniejsze reformy i zamierzenia polityczne
Hajle Syllasje usiłował ograniczyć władzę lokalnej arystokracji i poszerzyć zakres władzy centralnej. W 1931 ogłosił pierwszą w dziejach kraju konstytucję i powołał parlament, który jednak nie był wybierany w drodze wyborów powszechnych i nie dysponował faktyczną władzą. Zorganizował armię na wzór europejski; kontynuując politykę Menelika II wprowadzał w kraju innowacje techniczne, wspierał budowę dróg i rozwój transportu samolotowego; jego celem było wprowadzenie oraz rozwój szkolnictwa opartego na modelu europejskim.
W wyniku aktywnej polityki zagranicznej wprowadził Etiopię do Ligi Narodów (1923) i sprawił, że Etiopia, zwana wówczas Abisynią, stała się szerzej znana na świecie. Z tamtego okresu wywodzi się — pochodząca od imienia rasa Teferiego Mekonnyna — nazwa ruchu rastafari (rastafarianizm). W 1924 jako pierwszy władca Etiopii (wówczas następca tronu) udał się w podróż dyplomatyczną do krajów europejskich: Francji, Włoch, Wielkiej Brytanii i innych. Główny cel tej podróży, jakim było wywalczenie przez Etiopię dostępu do morza, nie został osiągnięty. Kontynuując dzieło poprzednich władców (także od wpływem nacisków zewnętrznych), prowadził działania mające doprowadzić do zniesienia niewolnictwa w Etiopii. Po II wojnie światowej stał się zwolennikiem współpracy międzynarodowej bez łączenia się z blokami politycznymi i wojskowymi. Należał do grona twórców Organizacji Jedności Afrykańskiej.
Wojna i odbudowane cesarstwo
W 1935–36 przewodził walce przeciwko agresji Włoch, której cesarzowi nie udało się zapobiec mimo wieloletnich starań na arenie międzynarodowej; do 1941 przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii w Bath, skąd powrócił do Etiopii razem z wojskami brytyjskimi prowadzącymi działania wojenne. Pomimo podnoszonych przez część Etiopczyków oskarżeń o zdradę ojczyzny, jaką miało być opuszczenie kraju w czasie wojny, Hajle Syllasje objął władzę w cesarstwie bezpośrednio po powrocie do Addis Abeby 5 V 1941 roku.
Po wyzwoleniu wprowadzał dalsze reformy (społeczne, gospodarcze, szkolne), dążąc stopniowo do unowocześnienia rządów i europeizacji kraju, ale z poszanowaniem wielowiekowej kultury i tradycji, a także przy zachowaniu władzy absolutnej — sam podejmował decyzje dotyczące wszelkich, nawet najbardziej błahych spraw dotyczących państwa. Hajle Syllasje stopniowo doprowadził do całkowitego scentralizowania administracji i stworzenia nowej elity złożonej z uzależnionych od siebie wykształconych urzędników. W 1952 udało mu się doprowadzić do stworzenia federacji Etiopii z byłą kolonią włoską — Erytreą, co spowodowało długotrwały zbrojny konflikt w tym rejonie trwający do końca panowania cesarza.
Od nieudanej próby przewrotu zorganizowanej 1960 narastała przeciwko jego rządom opozycja (szczególnie wśród wykształconych na wzór europejski wojskowych i cywilów), obwiniająca go o chaos gospodarczy, utrzymywanie przestarzałych, feudalnych struktur władzy. Został obalony IX 1974 przez rewolucyjny komitet wojskowy (Derg), do końca życia przebywał w areszcie domowym. Według oficjalnych informacji nowego rządu zmarł po nieudanej operacji 26 VIII 1975 w Addis Abebie. Prawdopodobnie został zamordowany na polecenie przywódcy Dergu, Mengystu Hajle Marjama. Jego ciało zostało ukryte pod apartamentami pałacowymi. Odnaleziono je po upadku Mengystu 1991. W 2000 został pochowany w kościele Kyddus Syllasje w Addis Abebie.
Ostatni etap panowania Hajle Syllasje I zrelacjonował R. Kapuściński w reportażu Cesarz (wyd. 1978, tłumaczony na wiele języków).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Hajle Syllasje I fot. M. Szyc/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia