Guericke Otto

Guericke

[gẹ:rıkə],

Gericke, Otto von , ur. 20 XI 1602, Magdeburg, zm. 11 V 1686, Hamburg,

niemiecki fizyk i wynalazca.

Urodził się 20 XI 1602 w Magdeburgu.

Kształcił się na kilku uniwersytetach europejskich (m.in. w Lipsku, Jenie, Lejdzie); studiował kolejno: prawo, matematykę, a następnie mechanikę. Po studiach powrócił do rodzinnego miasta i został tam rajcą (radnym). Wydarzenia wojny trzydziestoletniej — wkroczenie wojsk cesarskich do Magdeburga (V 1631), wielkie okrucieństwo żołnierzy wojsk dowodzonych przez Tilly’ego, którzy spalili miasto i wymordowali większość jego mieszkańców, zmusiły Guerickego do ucieczki. W latach 1631–36 fortyfikował Erfurt. Po powrocie do Magdeburga kierował jego odbudową, a 1646 został burmistrzem i piastował to stanowisko przez 30 lat. Gdy zrezygnował z pełnienia tej funkcji, przeniósł się do Hamburga, gdzie zmarł 11 V 1686.

Pasją Guerickego były eksperymenty fizyczne. Dotyczyły one głównie wytwarzania próżni i elektryczności, prowadził też obliczenia astronomiczne.

Dokonania naukowe

Około 1650 Guericke wynalazł pierwszą pompę próżniową i wagę gazową. Doświadczenia wykonywane za pomocą pompy próżniowej pozwoliły mu na ostateczne obalenie rozpowszechnionego dawniej wśród uczonych poglądu, że „przyroda boi się próżni” (horror vacui). W 1654 demonstrował swe doświadczenia z pompą próżniową przed cesarzem Ferdynandem III. Było to w Ratyzbonie podczas obrad sejmu Rzeszy. Pierwszy o tych pracach Guerickego, a więc i o wynalezieniu pompy próżniowej, poinformował profesor fizyki i matematyki uniwersytetu w Wurzburgu, K. Schott, który 1657 opisał je w książce Mechanica Hydraulico-Pneumatica (eksperymenty dotyczące próżni i ciśnienia atmosferycznego wykonywali także współcześni Guerickemu włoski fizyk i matematyk E. Torricelli oraz zakonnik pochodzenia włoskiego V. Magni, który doświadczenia z próżnią demonstrował na Zamku Królewskim w Warszawie).

Guericke wykazał, że powietrze wywiera ciśnienie na ciała. Istnienia tego ciśnienia dowiódł, demonstrując w lecie 1657 w Magdeburgu doświadczenie ze szczelnie dopasowanymi wydrążonymi metalowymi półkulami (tzw. półkulami magdeburskimi), których — po usunięciu powietrza ze środka — nie można było rozłączyć siłą 16 koni. To spektakularne doświadczenie powtórzył 1663 w Berlinie.

W 1662 zbudował barometr wodny, za którego pomocą wyznaczał wielkość ciśnienia atmosferycznego i stwierdził jego zależność od wzniesienia nad poziom morza i od pogody.

W pracy Experimenta nova (ut vocantur) Magdeburgica de vacuo spetiis (1672) sformułował m.in. myśl o możliwości praktycznego wyzyskania próżni i ciśnienia powietrza.

Guericke Otto von, Experimenta nova (ut vocantur) Magdeburgica de vacuo spetiis (1672), strona tytułowa

Guericke Otto von, Experimenta nova (ut vocantur) Magdeburgica de vacuo spetiis (1672) — rysunek przedstawiający pierwsze próby otrzymania próżni

Guericke Otto von, Experimenta nova (ut vocantur) Magdeburgica de vacuo spetiis (1672), rysunek pokazujący pierwszą pompę próżniową skonstruowaną przez Guericke’go