Gudźarat
 
Encyklopedia PWN
Gudźarat, hindi Gujarāt, ang. Gujarat Wymowa,
stan w zachodnich Indiach, przy granicy z Pakistanem, nad M. Arabskim oraz zat.: Kambajską i Kaććh;
pow. 196 tys. km2; 57,7 mln mieszk. (2008); gł. Gudźaratowie, w większości hindusi; stol. Gandhinagar (do 1972 Ahmadabad — największe miasto Gudźaratu); powierzchnia nizinna, częściowo zabagniona (słone bagna Kaććh); na południu, nad zatokami: Kambajską i Kaććh wyżynny płw. Kathijawar ze starymi masywami krystal. (wysokość do 1117 m), na północy pogórze Arawali; klimat zwrotnikowy kontynent. suchy, monsunowy; średnie temperatury: w styczniu 18–20°C, w najcieplejszym miesiącu maju — 33°C; suma opadów rocznych od 250 mm na zachodzie do 1000 mm na wschodzie; gł. rz.: Narbada, Tapti; przeważają suche sawanny, przechodzące na zachodzie w półpustynie; lasy (ok. 8% pow.) monsunowe z drzewem tekowym na południowym wschodzie; stan roln.-surowcowy; ziemie uprawne zajmują ok. 40% pow.; uprawa (oparta częściowo na sztucznym nawadnianiu) roślin przem.: orzeszków ziemnych (1/3 zbiorów krajowych), bawełny (1/4 zbiorów krajowych), tytoniu oraz zbóż: dżuaru (gat. sorga), badżry (proso afryk.), pszenicy, kukurydzy i ryżu w dolinie Narbady; hodowla bydła, bawołów, owiec i kóz na płw. Kathijawar; wydobycie ropy naftowej (ok. 1/2 wydobycia krajowego) i gazu ziemnego nad Zat. Kambajską, soli kam. (saliny w zat. Kaććh), boksytów w zachodniej części płw. Kathijawar oraz węgla brunatnego, dolomitów, kwarcu; rozwinięty przemysł włók., gł. bawełniany, w miejscowościach: Ahmadabad, Surat, Baroda, Bhaunagar, poza tym rafineryjny, cementowy, spoż. (olejarski, tytoniowy); rzemiosło (dywany, wyroby ze skóry, złota i srebra); transport kol. (gł. linie wąskotorowe) i samochodowy; gł. szlak komunik. stanowi linia kol. i drogowa Ahmadabad–Bombaj (stan Maharasztra); kilkadziesiąt małych portów mor., największy — Kandla (zbud. w latach 50.). Na płw. Kathijawar rezerwat Gir z jedynym w Azji stanowiskiem lwa i lamparta.
Historia. W III w. p.n.e. obszar Gudźaratu wchodził w skład imperium Maurjów, o czym świadczą edykty ces. Aśoki, odnalezione na skałach w Saurasztrze (płw. Kathijawar); po upadku Maurjów Gudźarat znalazł się pod władzą Śaków (Scytów); IV–V w. stanowił część imperium Guptów; w VI–VII w. nad Gudźaratem i Malwą panowała dyn. Maitraków, ich stol., Walabhipura, była wówczas centrum buddyzmu i dźinizmu; VIII–IX w. w obrębie państwa Gudźarów-Pratiharów; od X w. należał do państwa Ćalukjów; w XIII w. wpływy muzułm. (sułtanat delhijski). W 1396 Zafar Chan ogłosił niezależność od Delhi; właściwym twórcą sułtanatu Gudźaratu był jego wnuk, Ahmad Szah I, który początkowo władał obszarem wokół zał. przez siebie Ahmadabadu, następnie znacznie rozszerzył granice państwa i umocnił jego pozycję; 1572 ces. Akbar przyłączył formalnie Gudźarat do imperium Mogołów; w XVIII w. opanowany przez Marathów; 1818 pod administracją Kompanii Wschodnioind.; 1858 włączony do Korony bryt.; 1947, po odzyskaniu przez Indie niepodległości, w obrębie stanu Bombaj; 1960 utworzono stan Gudźarat w obecnych granicach; 1965 konflikt graniczny między Indiami i Pakistanem o płw. Kaććh, 1968 wyrokiem trybunału międzynar. część spornego terytorium przekazano Pakistanowi.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia