Grieg Edvard
 
Encyklopedia PWN
Grieg
[grig]
Edvard Wymowa, ur. 15 VI 1843, Bergen, zm. 4 IX 1907, tamże,
najwybitniejszy kompozytor norweski XIX w., dyrygent i pianista entuzjastycznie przyjmowany w całej Europie.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 15 VI 1843 w Bergen. Jego matka Judith była znaną pianistką oraz autorką wierszy i sztuk teatralnych. Ona też była pierwszą nauczycielką muzyki 6-letniego Edvarda, który od 1857 zaczął komponować swoje pierwsze (nieopusowane) utwory fortepianowe. W X 1858 podjął studia w konserwatorium w Lipsku, gdzie do 1862 uczył się gry fortepianowej kolejno u L. Plaidy’ego, E.F. Wenzla i I. Moschelesa, harmonii i kontrapunktu u R. Papperitza, M. Hauptmanna i E.F. Richtera oraz kompozycji u C. Reinickego. W IV 1862 ukończył konserwatorium, grając na koncercie absolwentów m.in. swoje Vier Klaverstucke z op. 1. W latach 1863–66 mieszkał w Kopenhadze, gdzie poznał H.Ch. Andersena (do którego tekstów napisał wiele pieśni z op. 5, 10, 15, 18), studiował grę na organach u H. Mattisona-Hansena i był współzałożycielem towarzystwa „Euterpe”, którego celem było wykonywanie i popieranie współczesnej muzyki skandynawskiej. Przełomowe znaczenie dla dalszej działalności Griega miała kopenhaska przyjaźń z twórcą norweskiego hymnu narodowego, R. Nordraakiem, kompozytorem, który zapoczątkował kierunek narodowy w muzyce norweskiej i wywarł znaczny wpływ na postawę twórczą Griega.
Kompozytor i dyrygent
W 1866 Grieg powrócił do Norwegii i zamieszkał w Christiani (obecnie Oslo), aż do 1880. Tu 11 VI 1867 wziął ślub z Niną Hagerup, norweską śpiewaczką, dla której napisał większość pieśni i która występowała wraz z Griegiem na wspólnych koncertach. Tu też powstały dwa najbardziej znane na świecie utwory Griega: Koncert fortepianowy a-moll op. 16 (1868) oraz muzyka sceniczna do dramatu H. Ibsena Peer Gynt (opracowana potem w formie suit orkiestrowych). Okres pobytu w Christiani zdominował w życiu Griega działalność dyrygencka. Komponował prawie wyłącznie podczas letniej przerwy koncertowej, wyjeżdżając na wieś (w rejonie Handanger), gdzie także zapisywał muzykę ludową i studiował grę ludowych skrzypków. Już jesienią 1866 został zaangażowany na stanowisko dyrygenta Det Philharmoniske Selskab, towarzystwa muzycznego w Christiani utrzymującego amatorską orkiestrę. (Dzisiejsze Oslo było wówczas miastem mało aktywnym kulturalnie.) Dzięki staraniom Griega, który od 1867 wprowadził koncerty abonamentowe, a od 1871 założył towarzystwo Musikforeningen z profesjonalną orkiestrą symfoniczną — w Christiani powstała prawdziwa filharmonia, którą kierował do końca pobytu w tym mieście. Od 1880 przeniósł się z rodzinnego Bergen i mieszkał tu do końca życia. W latach 1880–82 był dyrektorem towarzystwa koncertowego Harmoniske Selskab, ale właściwie całe lata 80. i 90. upłynęły mu pod znakiem muzycznych podróży. Występował jako pianista i dyrygent, zyskując sobie sławę międzynarodową. „Napływała lawina zaproszeń z całego świata, z których Grieg przyjmował tylko nieliczne. Po kilku latach zmniejszonej aktywności koncertowej wystąpił 1896 i 1897 w Wiedniu i 1897 odbył znów paromiesięczne tournée koncertowe po Anglii i Holandii” (Z. Chechlińska w biografii tego kompozytora i dyrygenta). Trzykrotnie wystąpił też w Filharmonii Warszawskiej ze swoimi koncertami kompozytorskimi jako dyrygent i pianista (22 IV 1902, 14 i 15 IV 1903). Był zarówno wysoko cenionym kompozytorem, jak i dyrygentem, otrzymując wiele dowodów uznania w postaci orderów, członkostw Akademii, a także doktoratów honoris causa czołowych uniwersytetów (Cambridge, Oksford). Ostatni raz wystąpił publicznie prowadząc koncert w Kilonii 27 IV 1907. Zmarł 4 IX 1907 w Bergen, przygotowując się do tournée koncertowego w Anglii.
Peer Gynt
H. Ibsen zamierzał wystawić w teatrze w Christiani swoją nową sztukę Peer Gynt. W I 1874 zwrócił się do zamieszkałego wówczas w tym mieście Griega z prośbą o napisanie muzyki scenicznej do tego dramatu. Zasugerował też kompozytorowi, które ze scen powinny mieć oprawę muzyczną. Edvard Grieg komponował tę muzykę 1874–75, a prapremiera sztuki w Christiani 24 II 1876 odniosła sukces. Sceniczny Peer Gynt Griega został skomponowany jako utwór na głosy solowe, chór i orkiestrę (op. 23) miał 23 numery muzyczne, kończąc się Kołysanką Solvejgi.
W późniejszych latach, już mieszkając w Bergen, Grieg opracował z 8 wybranych numerów scenicznych 2 suity orkiestrowe (zachowując tytuły poszczególnych scen) — 1888 suitę nr 1 op. 46 i 1892 suitę nr 2 op. 55. Suity te weszły na stałe do światowego repertuaru orkiestr symfonicznych, a także są wykonywane w licznych transkrypcjach i innych opracowaniach. Najpopularniejsze fragmenty Peer Gynta (jak np. Pieśń Solvejgi, W grocie Króla Gór czy Poranek, są także wykonywane samodzielnie.
Twórca narodowy
Działalność Griega, najwybitniejszego w historii kompozytora norweskiego przypadała na okres nasilenia tendencji narodowych w całej sztuce europejskiej, a norweskiej w szczególności. Norwegia, po długotrwałym panowaniu duńskim, dopiero 1815 odzyskała niepodległość i zaczęła budować samodzielne państwo. Próbowała też uwolnić się spod duńskiej hegemonii kulturowej. W tym kierunku również szły dążenia czołowych twórców norweskich XIX w. O Griegu pisała w jego biografii Z. Chechlińska, że „żywo zainteresował się kulturą narodową i świadomie dążył do tworzenia muzyki o narodowym charakterze. Twórczość Griega zawdzięcza swój specyficzny charakter powiązaniu z literaturą narodową, w tym także ludową (sagi, legendy, poezja)/.../ a przede wszystkim szerokiemu wykorzystaniu norweskiego folkloru muzycznego, który przenika całą jego twórczość”. Miara talentu kompozytorskiego Griega wyniosła jego „norweskość” na szczyty europejskiej muzyki doby romantyzmu. „Z perspektywy muzyki europejskiej (Chechlińska) najważniejsze są zdobycze Griega w dziedzinie harmoniki. Kompozytor odznaczał się szczególną wrażliwością na walory brzmieniowe, a jego harmonika ewaluowała od funkcyjnej, silnie schromatyzowanej, w kierunku brzmieniowej, typowej dla impresjonizmu”.
Nie tylko swoją twórczością odegrał Grieg wielką rolę w rozwoju norweskiej kultury muzycznej, ale też jako dyrygent, organizator i pedagog. Przyczynił się do powstania pierwszej w Norwegii akademii muzycznej i pierwszej profesjonalnej orkiestry filharmonicznej oraz nowych instytucji (towarzystw, festiwali) muzycznych, a jako dyrygent wprowadził na norweskie estrady koncertowe wiele najwybitniejszych dzieł muzyki europejskiej. Natomiast sama muzyka Griega stała się ważnym impulsem wyjściowym w twórczości prawie wszystkich kompozytorów skandynawskich XX stulecia.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia