greckie wazy

greckie wazy,

naczynia ceramiczne toczone na kole lub wyciskane w formie, wytwarzane w Grecji kontynentalnej, wyspiarskiej, na wybrzeżu Azji Mniejszej, na Sycylii i w południowej Italii od końca II tysiąclecia p.n.e. do III w. p.n.e.;

doskonałe technicznie i artystycznie stanowiły ważną dziedzinę produkcji rzemieślniczej i przedmiot handlu. Rozróżnia się: naczynia stołowe: do picia — kyliks, kantaros, skyfos i ryton; do czerpania — kyatos; do nalewania — ojnochoe; do mieszania wina i wody — krater, dejnos i stamnos; do chłodzenia wina — psykter; dzban na wodę — hydria, oliwę — lekyt i askos; do przechowywania płynów — amfora (panatenajskie amfory) i pelike; naczynia toaletowe: na wonności — aryballos i alabastron, szkatuła — pyksis; naczynia kultowe i obrzędowe: do ofiar płynnych — fiala; przy zaślubinach — lutroforos, lebes gamikos; w kulcie zmarłych — lekyt. Wazy greckie toczono na kole garncarskim, niekiedy odciskano w formach (np. rytony, naczynia zoo- i antropomorficzne); po przeschnięciu malowano tzw. pokostem (tj. delikatną glinką o dużej zawartości tlenków żelaza i alkaliów) dekorację (w technice czarnofigurowej) lub tło (w technice czerwonofigurowej); wypalano w specjalnych piecach (temperatura ok. 950°C), umiejętnie regulując dopływ powietrza; wówczas dzięki reakcjom chemicznym części naczynia pokryte pokostem stawały się szkliste i czarne, a odsłonięte — czerwone; czasem po wypaleniu detale złocono lub malowano kolorowymi, ale nietrwałymi farbami. Najważniejszymi ośrodkami produkcji waz greckich były początkowo Ateny, Korynt, Argos, Rodos, Samos, Naksos, Paros; w VII w. p.n.e. wszystkie ośrodki zdominował Korynt, a w VI–V w. — Ateny (masowy eksport naczyń do Italii, głównie Etrurii). W związku z dekoracją malarską rozróżnia się style: protogeom. (X w. p.n.e.); geometryczny (IX–VIII w. p.n.e.), początkowo tylko z ornamentami geometrycznymi, później ze scenami figuralnymi (dipylońskie wazy); tzw. orientalizujący (720–620) o motywach wschodnich; czarnofigurowy (do ok. 530) ze scenami figuralnymi, głównie mitologicznymi, czarnymi na czerwonym tle (m.in. Sofilos, Klitias, Amasis, Lidos, Eksekias), z gł. ośr. w Atenach; czerwonofigurowy (530–400) ze scenami figuralnymi, m.in. z eposów, życia codziennego, sztuk teatr. (Andokides, Eufronios, Duris, Brygos i in.); w V w. p.n.e. pojawiły się białe lekyty i wazy plast. (hermowe, twarzowe, zwierzęce). W IV w. p.n.e. rozpoczął się upadek warsztatów gr.; powstały nowe ośr. w południowej Italii; w III–II w. p.n.e. naczynia o dekoracji mal. ustąpiły masowo produkowanym naczyniom o dekoracji reliefowej (megaryjskie czarki). Wazy greckie dzięki swej dekoracji są nieocenionym źródłem wiadomości o kulturze staroż. Greków.

Iliada, scena walki Hektora z Ajaksem

Alabastrony korynckie, ok. 625 p.n.e. — Antikenmuseum, Berlin

Krater Malarza Niobidów, ok. 460 p.n.e. — Luwr, Paryż