Gizewiusz Gustaw Herman Marcin, G.H.M. Gisevius, ur. 21 V 1810, Pisz, zm. 7 V 1848, Ostróda,
etnograf i działacz oświatowy na Mazurach;
Gizewiusz Gustaw Herman Marcin
Encyklopedia PWN
pochodził z pol. rodziny Giżyckich osiadłej na Mazurach w XVI w., która uległa zniemczeniu, a jej nazwisko latynizacji; odbył studia teol. i nad językiem pol. w Królewcu; od 1835 pol. kaznodzieja parafii ewangelickiej w Ostródzie; obrońca praw i kultury ludu mazurskiego, a zwłaszcza szkoły pol. na Mazurach; 1841 wraz z K.C. Mrongowiuszem współautor memoriału domagającego się uznania języka pol. na Mazurach, który osobiście doręczył królowi Fryderykowi Wilhelmowi IV; działalność ta wywołała napaści ze strony zwolenników germanizacji, a władze kośc. wytoczyły mu procesy dyscyplinarne (1843, 1847); Gizewiusz zapoczątkował badania etnogr. regionu mazurskiego; układał śpiewniki pol. (m.in. Śpiewnik szkolny i domowy... 1846); współzałożyciel pisma „Przyjaciel Ludu Łecki”; współpracował z przedstawicielami czeskimi i serbołużyckiego ruchu nar.; autor Polskiej kwestii językowej w Prusach (1845, wyd. pol. 1961), pracy na temat kultury i języka ludności mazurskiej; 1848 wybrany posłem do parlamentu w Berlinie, zmarł przed objęciem mandatu; 1946 m. Łuczany na Mazurach nazwano na cześć Gizewiusza — Giżyckiem.
