Gazy, Strefa

Gazy, Strefa, Qitā‘ Ghazzah,

część Autonomii Palestyńskiej, w południowo-zachodniej Palestynie, nad Morzem Śródziemnym;

pow. 363 km², 670 tys. mieszk. (2008); ośrodek administracyjny miasto Gaza. Obejmuje płaski, piaszczysty i półpustynny pas wybrzeża śródziemnomorskiego, wyniesiony do 105 m, o dł. 40 km i szer. ok. 10 km; brak wód powierzchniowych (opady roczne ok. 300 mm), zaopatrzenie ludności w wodę z nadmiernie eksploatowanych studni artezyjskich. Arabowie palestyńscy, w większości sunnici, stanowią 99,4% ludności, Żydzi skupieni w osiedlach żydowskich (24 osiedla, 1998) — 0,6%; bardzo wysoki przyrost naturalny (44‰, 1999) oraz powrót uchodźców spowodowały szybki wzrost liczby ludności (z 725 tys. do 1,2 mln, 1994–2003) i gęstości zaludnienia (3,3 tys. mieszk. na km², 2003) — jeden z najgęściej zaludnionych obszarów na świecie; ok. 80% ludności mieszka w miastach, głównie w: Gazie, Chan Junus, Rafah; dochód narodowy (PNB) na 1 mieszk. 1998 wynosił 1 tys. dol. USA. Duża zależność gospodarcza od Izraela, w którym znajduje zatrudnienie (w zależności od sytuacji politycznej) 10–100 tys. osób ze Strefy Gazy, a każdorazowe zamknięcie granicy przez Izrael powoduje skokowy wzrost bezrobocia w okręgu. Na gruntach sztucznie nawadnianych (120 km²) uprawa owoców cytrusowych, oliwek i warzyw; na półpustynnych pastwiskach wypas bydła i owiec; rozwinięte rzemiosło i drobny przemysł (rodzinne zakłady spożywcze, odzieżowe, chemiczne); wymiana handlowa głównie z Izraelem (dostawca m.in. energii elektrycznej) i Egiptem.

Historia.

Jako część historycznej Palestyny Strefa Gazy dzieliła jej losy; 1922–48 mandat brytyjski, przeznaczony 1947 na część państwa arabskiego; po I wojnie arabsko-izraelskiej 1949–67 pod wojskowym zarządem Egiptu, 1967–94 — Izraela. Głównym problemem Strefy Gazy są uchodźcy palestyńscy, stanowiący ok. połowy ludności, którym nie pozwolono zasymilować się w Egipcie ani powrócić do swych domostw; utrzymywani głównie przez UNRWA; ok. połowy siły roboczej pracowało w ciągu dnia w Izraelu (bez prawa zostawania na noc). W czasie okupacji izraelskiej w Strefie Gazy zbudowano osiedla dla ludności żydowskiej, Izrael zagarnął prawie 1/3 ziemi; od połowy lat 70. rosły wpływy Stowarzyszenia Braci Muzułmanów; ożywiona działalność oświatowa i charytatywna przysparzała im zwolenników, zwłaszcza wśród młodzieży w obozach dla uchodźców palestyńskich; w połowie lat 80. ośrodkiem ich aktywności stał się Uniwersytet Muzułmański w Gazie. Izrael popierał tę działalność jako przeciwwagę dla wpływów OWP J. Arafata. Ruch religijno-nacjonalistyczny reprezentowany przez organizację Dżihad przyczynił się do wybuchu powstania (intifada) 1987–93 i 2000–05; ważną rolę w Strefie Gazy odgrywają radykalni działacze religijni, m.in. szajch Ahmad Jasin (zginął 2004), przywódca Hamasu, rywalizujący z tradycyjnymi przywódcami ruchu wyzwoleńczego, stronnikami OWP. Porozumienie z 1993 między OWP a Izraelem (Deklaracja zasad) przewidywało przeznaczenie na realizację pierwszego etapu tworzenia Autonomii Palestyńskiej większości (ok. 60%) Strefy Gazy (wraz z Jerychem i doliną Jordanu), z wyłączeniem osiedli żydowskich i stref buforowych. W V 1994 Strefa Gazy stała się częścią Autonomii Palestyńskiej; Strefa Gazy przeżywa ogromne trudności gospodarcze i polityczne (zamachy terrorystyczne Hamasu dążącego do unieważnienia porozumienia); 2005 Izrael podjął decyzję o wycofaniu się ze Strefy Gazy, w VIII–IX dokonano ewakuacji osiedli żydowskich. Od 2007 pod kontrolą sił Hamasu (prezydent Autonomii Palestyńskiej M. Abbas zareagował wprowadzeniem w Strefie Gazy stanu wyjątkowego), od tego czasu izolacja międzynarodowa; 2008–09, 2012 i 2014 izraelskie interwencja wojskowe.