galaktyki aktywne

galaktyki aktywne,

galaktyki, w których jądrach zachodzą intensywne procesy dysypacji energii nie związane bezpośrednio z ewolucją gwiazd, a prowadzące do emisji promieniowania.

Galaktyki aktywne promieniują w szerokim zakresie: od długich fal radiowych i podczerwieni do bardzo krótkiego promieniowania rentgenowskiego i gamma; galaktyki aktywne stosunkowo bliskie, w których można wyróżnić galaktykę macierzystą i aktywne jądro, są często klasyfikowane odrębnie (popularne klasy to radiogalaktyki i Seyferta galaktyki). Osobną podklasę galaktyk aktywnych stanowią obiekty bardzo odległe, o jasnych jądrach, w których dostrzeżenie otoczki gwiazdowej jest trudne czy nawet niemożliwe przy użyciu współczesnych instrumentów (kwazary). Według przyjętego obecnie modelu źródłem aktywności jądra galaktycznego jest masywna czarna dziura, ściągająca na siebie otaczającą ją materię (akrecja); spadanie materii na czarną dziurę, odbywające się przez dysk akrecyjny, wyzwala jej energię grawitacyjną, która może zostać wypromieniowana; opadająca materia tworzy najprawdopodobniej formę spłaszczonego, rotującego dysku o temperaturze rzędu 10⁴–10⁵ K, świecącego w zakresie widzialnym i nadfioletowym, otoczonego znacznie gorętszą plazmą stanowiącą źródło promieniowania rentgenowskiego. Większość promieniowania wydziela się w obszarze zaledwie kilkakrotnie przekraczającym promień czarnej dziury; część materii jest wyrzucana z aktywnego jądra galaktyki wzdłuż osi rotacji dysku w postaci dżetów (strug).