forma muzyczna
 
Encyklopedia PWN
forma muzyczna,
jeden z głównych terminów w teorii muzyki i w praktyce muzycznej.
Formy muzyczne dzielą się na gatunki wokalne (śpiewy solowe, śpiewy chorału gregoriańskiego), instrumentalne (sonata, symfonia), wokalno-instrumentalne (kantata, opera); ze względu na rodzaj faktury — na polifoniczne (kanon, fuga), homofoniczne (sonata); występuje też często zjawisko krzyżowania się form (np. fuga w sonacie); w zależności od liczby ustępów — na jednoustępowe i cykliczne (suita i msza); w ramach form jednoustępowych rozróżnia się formy 2-częściowe (typu AB), 3-częściowe (typu ABA, zwane repryzowymi lub da capo), wieloczęściowe (np. w rondzie ABACADA); każda z tych cząstek może wykazywać budowę okresową, tzn. składać się z okresów muzycznych, zdań, fraz, motywów, albo być kształtowana ewolucyjnie przez swobodne rozwijanie materiału motywicznego. Formy muzyczne, najogólniej biorąc, opierają się na 2 zasadach: analogii i kontrastu. Pierwsza polega na przyjęciu pewnej struktury melodycznej, harmonicznej lub rytmicznej, jako podstawy rozwoju formy, na szeregowaniu odcinków jednakowych (w muzyce kultur orientalnych) lub analogicznych, zmiennych improwizacyjnie (a, a1, a2, a3...), na technice cantus firmus, np. w organum, motecie, mszy, technice imitacji (kanon, ricercar, fuga), technice wariacyjnej (technika ostinata w passacaglii, chaconnie, cyklu wariacji), technice snucia motywicznego (np. w preludium). Zasada kontrastu polega na przeciwstawianiu różnych odcinków, np. w barokowej toccacie, kantacie, oratorium, w rondzie, w formie 3-częściowej, także w formach cyklicznych, w których krzyżuje się niekiedy zasada analogii i kontrastu, oraz w opartej na dualizmie tematycznym formie sonatowej. W muzyce współczesnej charakterystyczne jest przyjmowanie dla każdego utworu odmiennych założeń konstrukcyjnych; są też silne tendencje do komponowania tzw. wieloznacznych, mobilnych lub otwartych form muzycznych, realizowanych w każdorazowym wykonaniu utworu odmiennie.
Bibliografia
J. Chomiński, K. Wilkowska-Chomińska Formy muzyczne, t. 1–5, Kraków 1974–87.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia