Faraday 
, ur. 22 IX 1791, Newington Butts k. Londynu, zm. 25 VIII 1867, Hampton Court,
angielski fizyk i chemik.
[fạ̈rədeı]
Michael , ur. 22 IX 1791, Newington Butts k. Londynu, zm. 25 VIII 1867, Hampton Court,
Faraday Michael
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 22 IX 1791 w Newington Butts koło Londynu. Zapoczątkował nowe, fundamentalne teorie dotyczące elektryczności, magnetyzmu i światła. Pochodził z niezamożnej rodziny, był synem kowala; mając 13 lat został roznosicielem gazet, a następnie uczniem introligatorskim; wykształcenie zdobył samodzielnie, czytając dostępne mu książki oraz słuchając odczytów (m.in. H. Davy’ego) organizowanych przez Towarzystwo Królewskie w Londynie. Dzięki wstawiennictwu Davy’ego 1813 został przyjęty do pracy w Instytucie Królewskim w Londynie. Początkowo był laborantem, następnie asystentem i sekretarzem Davy’ego. Wyróżniał się nieprzeciętnymi zdolnościami eksperymentatorskimi. W rezultacie wkrótce stał się najbliższym współpracownikiem Davy’ego, 1813 towarzyszył mu w podróży po Europie, gdzie poznał wielu wybitnych naukowców, m.in. A. Voltę i A. Ampèra. Dzięki samodzielnym pracom badawczym został 1824 członkiem Towarzystwa Królewskiego w Londynie, od 1825 był kierownikiem laboratorium w Instytucie Królewskim, a od 1827 — profesorem. Nie przyjął tytułu szlacheckiego, ani też proponowanego mu stanowiska przewodniczącego Towarzystwa Królewskiego w Londynie. Zmarł 25 VIII 1867 w Hampton Court.
Odkrycia w fizyce
Największe znaczenie, zarówno praktyczne jak i teoretyczne, miały prace Faradaya z zakresu młodej wówczas nauki o elektryczności (rozpoczęte 1821). Był przekonany, że podczas ruchu ładunków elektrycznych musi występować zjawisko analogiczne do indukcji elektrostatycznej, przez 10 lat prowadził prace uwieńczone odkryciem 1831 indukcji elektromagnetycznej, czyli powstawania siły elektromotorycznej (SEM) w obwodzie elektrycznym obejmującym strumień magnetyczny, który zmienia się w czasie ze względu na zmienną indukcję pola magnetycznego lub ruch obwodu elektrycznego w polu magnetycznym. Na tej zasadzie zbudował pierwszą prądnicę elektryczną (generator elektryczny) — maszynę elektryczną przetwarzającą energię mechaniczną na energię elektryczną. Odkrycie indukcji elektromagnetycznej mające podstawowe znaczenie w teorii elektromagnetyzmu, jest uważane za największe osiągnięcie Michaela Faradaya. W następnym etapie, niezależnie od J. Henry’ego, odkrył samoindukcję, czyli indukcję w obwodzie z prądem, który wytworzył zmienny strumień magnetyczny (samoindukcja jest wykorzystywana m.in. w transformatorach i silnikach elektrycznych na prąd przemienny) oraz zbudował pierwszy model silnika elektrycznego. Ten bardzo prymitywny silnik był protoplastą wszystkich silników elektrycznych, jakie są obecnie stosowane. W 1845 stwierdził, że diamagnetyzm jest powszechną właściwością materii, odkryty przez niego paramagnetyzm zaś — właściwością szczególną niektórych jej rodzajów. Wprowadził do fizyki pojęcie „pola” oraz „linii sił pola” i wyraził pogląd, że ładunki elektryczne działają na siebie za pośrednictwem takiego pola. Wysunięta przez niego koncepcja oddziaływania wzajemnego między ładunkami a polem, zwana zasadą bliskiego oddziaływania, stanowiła podstawę obecnej teorii pól fizycznych. W 1846 Faraday odkrył zjawisko skręcania płaszczyzny polaryzacji światła w polu magnetycznym skierowanym równolegle do wiązki światła (Faradaya zjawisko); dla J.C. Maxwella stanowiło ono jedną z głównych przesłanek do sformułowania elektromagnetycznej teorii światła.
Odkrycia w chemii
Faraday zasłużył się także w dziedzinie chemii. W latach 1833–34, na podstawie wyników doświadczeń prowadzonych nad elektrolizą (będących kontynuacją jakościowych badań Davy’ego nad tym zjawiskiem), sformułował ilościowe prawa rządzące tym procesem. Prawa te nazwane jego imieniem (Faradaya prawa elektrolizy), stanowią podstawę elektrochemii, czyli dziedziny, w której wykorzystuje się prąd elektryczny do rozkładu związków chemicznych. Michael Faraday wprowadził wiele terminów używanych w tej dziedzinie, takich jak anoda, katoda, elektroda, jon. W 1825 Faraday odkrył benzen w oleju skraplającym się podczas sprężania gazu stosowanego do oświetlania ulic Londynu, otrzymywanego przez rozkład tranu wielorybiego; z benzenu otrzymał heksachlorocykloheksan. Odkrył związki chloru z węglem. W 1826 prowadził badania nad kauczukiem naturalnym, pragnąc ustalić jego skład. Badał dyfuzję gazów. Skroplił wszystkie znane wówczas gazy — z wyjątkiem tlenu i azotu.
Faraday był również doskonałym popularyzatorem nauki: Eksperimental Researches in Electricity (1839–55), Eksperimental Researches in Chemistry Physics (1859), Dzieje świecy (1861, wydanie polskie1888).
