Erywań

Erywań, Erewan, Yerevan,

stolica Armenii, nad rz. Hrazdan (dopływ Araksu), w Kotlinie Ararackiej, na wys. 850–1300 m.

Jedno z najstarszych miast świata, zał. w VIII w. p.n.e. jako twierdza Erebuni (1968 — 2750-lecie istnienia); od poł. XIII w. ważny ośrodek polit.-handl. dla karawan z Kotliny Ararackiej na Kaukaz Północny; od 1440 stol. Armenii Wschodniej; później należał do Gruzji, Turcji i Persji; w XVII w. stol. chanatu erewańskiego i znany ośr. rzemieślniczy; po wojnie ros.-perskiej 1826–28 przyłączony do Rosji; 1918–21 stol. państwa dasznaków, potem Arm. SRR, od 1991 niepodległej Armenii. Gł. ośrodek gosp. i kult.-nauk. Armenii; rozwinięty przemysł maszyn. (gł. obrabiarki, turbiny, kompresory), elektrotechniczny (lampy elektroniczne, transformatory, zegary elektr., kable), chem. (kauczuk syntet., tworzywa sztuczne, gumowy), spoż. (winiarstwo, przetwórstwo owocowo-warzywne), hutnictwo aluminium, przemysł włók., obuwniczy, materiałów bud.; elektrownia cieplna i kaskada elektrowni wodnych na Hrazdanie zaopatruje miasto w energię elektr., a gazociąg z Qaradağ (Azerbejdżan) w gaz ziemny; węzeł drogowy i port lotn.; metro od 1981; siedziba armeńskiej akad. nauk, 13 szkół wyższych (w tym uniw. zał. 1920), inst. nauk.-badawczych; słynny Matenadaran — biblioteka cennych starych rękopisów, zał. w XV w. (do 1939 w Eczmiadzynie, ob. Wagharszapat), przechowuje m.in. Ewangeliarz Eczmiadzyński 989; planetarium; muzea; Erywań jest miastem nowoczesnym, o szerokich ulicach, licznych placach, dużej ilości zieleni (skwery, parki); ruiny budowli staroż.; kościoły krzyżowo-kopułowe z XIII i XVII w.; most z XVII w.; meczet (XVIII w.) — ob. muzeum; ormiańskie domy mieszkalne (XVIII–XIX w.).

Erywań, budynek Matenadaranu (Armenia)