embargo

embargo

[hiszp. embargar ‘zatrzymanie’],

prawo szczególny środek odwetu zaliczany do represaliów (oprócz blokady morskiej, okupacji pokojowej), ogłoszony jednostronnie przez władze jednego lub kilku państw albo też przez organizacje międzynarodowe (np. ONZ, UE) wobec innego państwa lub grupy państw łamiących normy prawa międzynarodowego.

Embargo należy stosować tylko wówczas, gdy w inny sposób nie można otrzymać zadośćuczynienia bądź wymóc należytego postępowania. Może oznaczać: 1) zakaz przywozu lub wywozu określonych towarów do jakiegoś państwa lub grupy państw, a także zakaz handlu i świadczenia określonych usług tym państwom; embargo w tym znaczeniu bywa stosowane jako narzędzie nacisku w celu dezorganizacji gospodarki oraz osłabienia potencjału gospodarczego i militarnego (zakaz wywozu towarów o znaczeniu strategicznym) państwa, przeciwko któremu zostało skierowane; embargo może być także stosowane na podstawie decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ jako sankcja przeciwko państwu, które dopuściło się naruszenia pokoju bądź aktu agresji; współcześnie rozróżnia się embargo: na broń, sprzęt i technikę wojskową, w tym na materiały rozszczepialne, na transfer wysoko rozwiniętej technologii informatycznej, finansowe (zakaz dysponowania środkami finansowymi zgromadzonymi na kontach bankowych i innych aktywach), lotnicze (zakaz lotów do danego państwa i przyjmowania jego samolotów), wizowe (zakaz podróżowania dla określonej kategorii osób), zakaz transferu kapitału i zawierania kontraktów handlowych z danym krajem; 2) zajęcie mienia, najczęściej statków obcego państwa i znajdujących się na nich ładunków, w portach państwa stosującego embargo; może polegać na: zakazie opuszczania przez obce statki handlowe portów lub wód terytorialnych danego państwa, wydanym w przewidywaniu konfliktu zbrojnego; celem takiego zakazu jest zajęcie na czas wojny lub zarekwirowanie statków państwa nieprzyjacielskiego w chwili rozpoczęcia działań wojennych (VI konwencja haska z 1907 przewiduje, że rekwizycja statków pociąga za sobą obowiązek odszkodowania); zatrzymaniu obcych statków handlowych w czasie pokoju na wodach otwartych w celu zmuszenia państwa ich przynależności do postępowania zgodnego z prawem międzynarodowym; niedopuszczeniu statków państw trzecich do portów kraju objętego embargiem (tzw. kwarantanna); działanie takie może być usprawiedliwione tylko w stosunku do państwa, które uprzednio popełniło bezprawie (naruszyło normy prawa międzynarodowego) i stanowi rodzaj represaliów; rekwizycji w czasie wojny statków oraz innych środków transportu państwa neutralnego w celu wykorzystania ich (pociąga za sobą obowiązek wypłaty właścicielom odpowiedniego odszkodowania); 3) zakaz publikowania w środkach masowego przekazu wiadomości (np. wywiadu, przemówienia, informacji bankowej) przed określonym dniem i godziną. Prawo zwyczajowe pozwala na stosowanie embarga przy spełnieniu pewnych warunków, głównie przestrzeganiu zasady proporcjonalności (czyn odwetowy nie powinien zmierzać do wyrządzenia przeciwnikowi szkody znacznie przewyższającej szkodę przez niego wyrządzoną) i zasady humanitarności (ofiarą odwetu powinny być przede wszystkim rzeczy, nie wolno stosować embarga wobec ludności cywilnej lub jeńców, np. za niewykonanie zobowiązań finansowych lub politycznych państwa).