Dżammu i Kaszmir

Dżammu i Kaszmir, właśc. Dźammu i Kaśmir, hindi Jammū aur Kaśmīr, ang. Jammu and Kashmir ,

stan w północnych Indiach, na pograniczu z Pakistanem i Chinami.

pow. 222,2 tys. km² (w tym 78,1 km² pod kontrolą Pakistanu i 42,7 tys. km² pod kontrolą Chin), 10,1 mln mieszk. (2008), gł. Kaszmirczycy; stol. Śrinagar (letnia), Dżammu (zimowa). Powierzchnię stanowią góry Karakorum i Himalaje; gł. rz. Indus i jego dopływ Dźhelam; większość ludności zamieszkuje Kotlinę Kaszmirską (wys. ok. 1600 m). Podstawą gospodarki jest rolnictwo (80% zatrudnionych); uprawa (nawadnia się ok. 1/3 gruntów) ryżu, pszenicy, kukurydzy, jęczmienia, roślin oleistych; rozwinięte sadownictwo (jabłonie, grusze), warzywnictwo oraz hodowla owiec, bydła, kóz, bawołów, jedwabników (w Kotlinie Kaszmirskiej); eksploatacja lasów; myślistwo; drobny przemysł spoż., drzewny, metalowy. Rozwinięte rzemiosło (słynne szale kaszmirskie, wyroby ze srebra, dywany); gł. region turystyki zagr. (zwłaszcza Kotlina Kaszmirska) w kraju; sieć komunik. słabo rozwinięta.

Historia.

Od 1947 terytorium Dżammu (zamieszkanego przez hindusów) i Kaszmiru (zamieszkanego przez muzułmanów) stanowi przedmiot sporu między Indiami i Pakistanem. Pakistan nie uznał akcesu władcy Kaszmiru, Hari Singha, do Indii. Stało się to przyczyną wojny, w wyniku której nastąpił podział Dż. i K. między oba te państwa. Problem statusu Dż. i K. był rozpatrywany przez ONZ. Zobowiązanie przeprowadzenia referendum, zawarte w rezolucji Rady Bezpieczeństwa z 1950, przyjętej przez Indie i Pakistan, nie zostało dopełnione ze względu na odmowę Pakistanu wycofania się z północnej i północno-zachodniej części Kaszmiru, zajętej zbrojnie 1947–48. W 1954 parlament Indii przyjął poprawkę do konstytucji, na mocy której Dż. i K. włączono do Unii Ind. jako stan o specjalnym statusie, ratyfikowaną przez parlament stanowy. Sh.M. Abdullah, przywódca Kaszmirczyków, zwolennik niepodległości, został zastąpiony na stanowisku premiera przez Mohammada Bakshi, optującego za integracją z Indiami. Niedorozwój gospodarczy Dż. i K., agitacja pakistańska i pomoc Pakistanu dla ugrupowań separatystycznych, a także błędy w polityce rządu centralnego Indii sprawiły, że w Dż. i K. zaczęły narastać nastroje antyindyjskie. Nieudane powstanie 1965, popierane przez Pakistan, zmieniło się w otwartą wojnę ind.-pakistańską, w wyniku której jako granica ustaliła się linia kontroli (w miejsce linii przerwania ognia z 1949, skorygowanej na korzyść Indii). III wojna ind.-pakistańska 1971 toczyła się na terenie Kaszmiru. Indie nie wykorzystały swojej przewagi wojsk., cofając się na linię kontroli. W 1975 Abdullah został ponownie premierem rządu stanowego, a autonomia Dż. i K. została poszerzona. Zwolennicy niepodległości, reprezentowani przez Front Wyzwolenia Dż. i K., oraz przyłączenia do Pakistanu (partie Dżamaat-i-Islami i Hizb-ul-Mudżahedin) zyskali znaczne poparcie. W 1990 stworzyli rząd tymczasowy wolnego Kaszmiru; nasiliły się także akcje terrorystyczne. W rezultacie stan znalazł się pod bezpośrednimi rządami prezydenta Indii, partie separatystyczne zostały zdelegalizowane, zwiększono obecność wojska. W wyniku ind. akcji antyterrorystycznych nasiliły się ucieczki do Pakistanu, gdzie zaczęły powstawać obozy uchodźców z Kaszmiru. Mimo silnego nasycenia stanu przez wojsko i policję, dochodziło do licznych (1181 w 1998) ataków bojowników kaszmirskich na siły bezpieczeństwa. Organizowano też demonstracje antyrządowe. Podłożem była trudna sytuacja gosp. stanu, w którym zamieszki i akcje policyjne spowodowały spadek dochodów z turystyki i utrudniły funkcjonowanie tradycyjnych sektorów gospodarki — rzemiosła i sadownictwa. Przejściowa poprawa stosunków indyjsko-pakistańskich 1997 zaowocowała osłabieniem niepokojów na granicy, jednak już wkrótce powtórzyła się wymiana ognia poprzez linię kontroli. W V 1999 żołnierze pakistańscy przekroczyli granicę w Kargil i wywiązały się ciężkie walki z siłami indyjskimi, w których obie strony poniosły straty. Doprowadziły one do poważnej konfrontacji w stosunkach ind.-pakistańskich i przyspieszenia wyścigu nuklearnego obu państw, zwłaszcza po zamachu terrorystycznym na parlament w Delhi (XII 2001), o który strona ind. oskarżyła separatystów z Dż. i K.; do poprawy sytuacji doszło na przełomie 2003 i 2004.