Dionizos, Bachus, gr. Diónysos, Diṓnysos, Bákchos, łac. Bacchus,
mit. gr. bóg żywotnych sił natury objawiający się w szale religijnym, utożsamiany z rzymskim Liberem; syn Zeusa i córki Kadmosa, Semele;
Dionizos
Encyklopedia PWN
w rzeczywistości postać Dionizosa (znana na Peloponezie już w XIII w. p.n.e.) została ukształtowana z elementów minojsko-mykeńskich oraz trackich (orgiastyczne formy kultu) i wschodnich (Dionizos jako opiekun wegetacji, zwłaszcza winorośli); najważniejsze święta to ateńskie Dionizje i rzymskie orgiastyczne bachanalie; kult Dionizosa połączono z kultem Apollina w Delfach oraz Demeter i Persefony w Eleusis; w literaturze popularny jest wątek narodzin Dionizosa (Iliada XIV) oraz podróży po świecie (m.in. mity o Penteuszu i Ariadnie); atrybuty Dionizosa: gałąź winorośli, tyrs, maski tragiczne oraz symbole życiowej witalności — fallus, byk i kozioł. W sztuce archaicznej ukazywany często w gronie menad i satyrów jako mężczyzna w sile wieku, brodaty, w szatach trackich bądź frygijskich; w sztuce klasycznej jako nagi młodzieniec (wschodni przyczółek Partenonu; tors Dionizosa, Neapol; malarstwo rzymskie w Pompejach; sarkofagi); w literaturze: Eurypides Bachantki, Nonnos z Panopolis Dionysiaká.
