Denis Maurice
 
Encyklopedia PWN
Denis
[denị]
Maurice Wymowa, ur. 25 XI 1870, Granville, zm. 13 XI 1943, Paryż,
francuski malarz, grafik i teoretyk sztuki.
Kalendarium
Urodził się 25 XI 1870 w Granville, lecz wkrótce jego ojciec przeprowadził całą rodzinę do podparyskiego Saint-Germain-en-Laye.
Od impresjonizmu do nabizmu
Od 1888 studiował malarstwo w Académie Julian w Paryżu, gdzie poznał malarzy skupionych wokół P. Gauguina, pod którego silnym wpływem początkowo kształtował swój styl; kontakt z P. Sérusierem zdecydował o jego dalszym rozwoju; początkowo posługiwał się drobnymi, regularnymi uderzeniami pędzla (pointylizm), szybko jednak wypracował własny sposób malowania, pokrywając powierzchnię obrazu szerokimi, płaskimi plamami o jasnej barwie i płynnych, dekoracyjnych konturach, bez gradacji barwnej. Razem z P. Bonnardem, F. Vallottonem, E. Vuillardem i in., zrywając z impresjonizmem na rzecz sztuki symbolicznej, stworzył ugrupowanie nabistów. W pracy Définition du Néo-Traditionnisme (1890) sformułował estetyczne poglądy grupy (tzw. teoria neotradycjonalizmu). Wtedy też napisał słynne zdanie, które — skuteczniej niż malarstwo — umieściło go w historii sztuki: „trzeba pamiętać, że obraz zanim będzie koniem bitewnym, nagą kobietą lub bukietem kwiatów, jest przede wszystkim płaszczyzną pokrytą ułożonymi w pewnym porządku barwami” (Théories 1890–1912). Wbrew tej deklaracji Denis przez całe życie dochował wierności dekoracyjnej odmianie sztuki figuratywnej (Muzy 1898, Popołudnie w parku 1900); sceny te są zabarwione mistycyzmem i symbolizmem, mają rozbielony koloryt, kontury wykreślone giętką kreską.
Nabista od pięknych ikon
W 1895 i 1897 Maurice Denis odbył podróże do Włoch; poznanie tamtejszych zbiorów muzealnych spowodowało wykształcenie się w jego sztuce archaizującego neoklasycyzmu; głosił apologię dekoratywności opartej na klasycznych wzorach i artystycznych konwencjach włoskiego quattrocenta i cinquecenta; był głównym rzecznikiem nowego klasycznego ładu i neoklasycystycznych tendencji; zwrócił się ku tradycyjnemu malarstwu, opartemu na studium natury; ulegał też wpływowi P. Cézanne’a, obraz Hołd dla Cézanne’a (1900), na którym Denis uwiecznił swoich przyjaciół skupionych wokół martwej natury, został oparty na klasycznym schemacie portretu zbiorowego. Chętnie podejmował tematy biblijne i religijne, z tego powodu został przezwany „nabistą od pięknych ikon” (Boże Narodzenie 1893, Jezus u Marii i Marty 1896, Zwiastowanie 1913). W 1919 założył wspólnie z G. Desvallières’em pracownie, zwane Les Ateliers d’Art Sacré, które miały odnowić sztukę religijną poprzez przeciwstawienie się akademizmowi. Operując oszczędną syntetyczną formą w mistrzowski sposób ukazywał na płótnie wewnętrzne treści zjawisk. Za pomocą stylizowanych form i arabeski, stwarzał atmosferę pełną poezji i nierealności. Twórczość Denisa przyczyniła się do rozwoju secesji. Wykonywał malowidła monumentalne (kopuła Teatru Champs-Élysées w Paryżu 1912, dekoracje klasztoru w Saint-Germain-en-Laye 1922, freski w kościele Św. Ducha w Paryżu 1931); zaprojektował dla S. Binga dekorację sypialni w otwartej 1895 galerii La Maison de l’Art Nouveau na Rue de Provence; malował portrety (Rodzina Mellerio 1897); zajmował się rzeźbą i plakatem, projektował witraże (kościół w Le Raincy), pracował nad ilustracjami książkowymi (216 drzeworytów do Naśladowania Chrystusa 1903, Vita Nuova Dantego Alighieri, 1907, L’annonce faite a Marie 1946) oraz scenografią. Działał jako pedagog w Académie Ranson i Académie de la Grande Chaumière w Paryżu, w których udzielał pierwszych lekcji rysunku i malarstwa T. Łempickiej. Pozostawił wiele pism teoretycznych, z których najważniejsze to: Théories. Du symbolisme et de Gauguin vers un nouvel ordre classique (1912), Nouvelles théories sur l’art moderne et l’art sacré (1921). W latach 1957–1959 w Paryżu wydane zostały 3 tomy dziennika Denisa, które rozpoczął pisać mając 14 lat. Zmarł 13 XI 1943 w Paryżu. W Saint-Germain-en-Laye istnieje muzeum poświęcone Denisowi.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Denis Maurice, Muzy, 1893 — Musée National d’Art Moderne, Paryż fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia