Demostenes, Dēmosthénēs, ur. 384 p.n.e., Ateny, zm. X 322 p.n.e., wyspa Kalauria,
gr. mówca i polityk;
Demostenes
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
przywódca stronnictwa antymaced. w Atenach; uczeń Isajosa; od 364 pisarz mów i obrońca sądowy; 354 wystąpił z pierwszą mową polit. O okręgach podatkowych, nawołując do budowy floty wojennej w celu obrony Grecji przed Macedonią; w 3 Filipikach (351–341, wyd. pol. 1774), w 3 Mowach olintyjskich (349/348) atakował zaborczą politykę Filipa II, zwalczał stronnictwo promaced. i jego przywódcę Ajschinesa (m.in. w Mowie o pokoju 346). W 340 doprowadził do zjednoczenia państw gr. pod przewodnictwem Aten, nie zdołało to jednak ocalić niepodległości Grecji. Mowa pogrzebowa ku czci poległych pod Cheroneą zawierała m.in. potępienie polityki Ajschinesa. Zniesławiony przez Ajschinesa, Demostenes wytoczył mu proces; wygłosił wówczas słynną mowę O wieńcu. W 324 Demostenes, niesłusznie oskarżony o nadużycia finansowe, uszedł z kraju. Na wieść o śmierci Aleksandra III Wielkiego stanął na czele akcji wyzwoleńczej; po klęsce Aten w tzw. wojnie lamijskiej popełnił samobójstwo. Demostenes uchodzi za największego mówcę gr.; wg legendy pokonał wadę wymowy i osiągnął mistrzostwo długotrwałymi ćwiczeniami nad brzegiem morza, z kamykami w ustach przekrzykując szum fal; zachowane mowy polit. i sądowe Demostenesa cechuje bardzo staranne opracowanie, umiejętne stosowanie stylów, figur retorycznych i tropów. W Europie Zachodniej jego twórczość była znana od XV w., tłumaczona i naśladowana, w Polsce od poł. XVI w. była tematem wykładów w Akad. Krakowskiej.
